İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının 02.02.2022 tarih ve 138 sayılı yazısına konu FOX logosuyla yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşta 17,24,31.01.2022 tarihlerinde saat 21:00’de yayınlanan “Yasak Elma” adlı dizi film yayınına ilişkin uzman raporu ile video görüntülerinin incelenmesi ve değerlendirilmesiyle yapılan görüşmeler sonucunda;
Bahse konu yayına ilişkin uzman raporunda ayrıntıları belirtildiği üzere, FOX logosuyla yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşun, 17,24,31.01.2022 tarihlerinde saat 21:00’de yayınladığı, “Yasak Elma” adlı dizi filmin,
17.01.2022 tarihinde yayınlanan bölümünde dizi film karakterleri arasında geçen diyaloglarda; “Defolun gidin bu evden.- Yıldız hiç merak etme zaten biz de kalmaya niyetli değiliz. Aysel! Kalsın onlar eşyalarımı almayacağım, yeni hayatımda sana dair hiçbir şey hatırlamak istemiyorum çünkü. Hayatım gidebiliriz.- Sen bana sonsuza kadar metres olarak kalacaksın demiştin, değil mi? (müstehzi bir gülüş) - Ya Yıldızcığım sen de abarttın ama ha ilgi çekmek için mi yapıyorsun ne yapıyorsun? Herkesin başına gelebilecek bir olay senin de başına geldi, ne var bunda yani milletin başına neler geliyor, gıkı çıkmıyor.- Ne diyorsun sen be?- Abla saldıracak gibi öyle bir şey olursa ayrı yönlere kaçıp hedef şaşırtalım.- Caner!- Yeter, gidin başımdan ya, yalnız başıma yatmak istiyorum şurada.- Yıldız senin gerçek derdin ne bize söylesene bir, sen neye takılıyorsun?- Caner! Elinin körüne!- Ama Yıldızcığım yani Adriana Lima bile aldatıldı, sana ne oluyor ya?- Caner!- Caner içime sıkıntı verdiniz ama artık yeter, beni yalnız başıma bırakın ya. Rahat rahat gireyim şu depresyona. - Hayır yani kocasını arkadaşına kaptırmış ilk kadın senmişsin gibi konuşma artık rica edeceğim. - Yeter artık duymak istemiyorum bu cümleleri”,
24.01.2022 tarihinde yayınlanan bölümünde dizi film karakterleri arasında geçen diyaloglarda; “Ama şimdi şöyle bir durum var. Bunlar Emir'le birlikte, Emir de buna çok âşık.- Okey Emir'e âşık olacağı başka birini bulalım ya da satın da alabiliriz.- Off! Ben senin taş kalpli olduğunu unutmuşum geçmişim karşına anlatıyorum. Ya abla bu kız tutulmuş bir kız.- Tutulmuş derken?- Yani restoranda telefonla konuşurken duydum. Restorana gelip giden bir adamı ayartmaya çalışıyor.- Aaa Caner Ya! Karısıyla anlaşıp adamı baştan çıkartacak, kadın da parayı alacak. Abla valla tövbeler olsun dilim varmıyor söylemeye ama sanki yıllar önce...- Gerçekten şoktayım yani, bu kadar da olmaz pes. (Gülüyor.)- Abla ne oluyor sana yahu sen sürmenaj falan mı oldun? Allah aşkına iyi misin, kendinde misin? Niye şaşırıyorsun bu kadar aynısını sen de yapmadın mı?- Evet ben ona şaşırmadım ki.- Neye şaşırıyorsun o zaman?- Hayatım o kızı tutan benim arkadaşım Handan. Ona bu aklı ben verdim.- Ne?- Ama ben ne bileyim o kızın o kız olduğunu yani tesadüfe bak yahu.- Yani ablacığım alakasız bir entrikanın altından bile sen çıkıyorsun ya esas sana pes.- Hayatım o kadar da alakasız bir entrika değil, kız benden yardım istedi, ben de en iyi bildiğim hikâyeyi önerdim.- Orası muhakkak, muhakkak.”,
31.01.2022 tarihinde yayınlanan bölümünde dizi film karakterleri arasında geçen diyaloglarda ise; “Misafir mi geldi? Aaa, üvey kızım gelmiş. Kim üzdü canım seni?- Ne oluyor burada? Yıldız ne diyorsun sen?- Bana anne de. Biz evlendik. (Parmağındaki yüzüğü ve evlilik cüzdanını gösterir.)- Nasıl ya?- Sana sürpriz yaptık. - Sen benimle dalga mı geçiyorsun? Bu kadınla evlenmen mi sürpriz? Şaka, bu bir şaka değil mi kötü şaka?- Ben sizi yalnız bırakayım isterseniz. - Çok iyi olur!- Yıldız lütfen kal.- Baba napıyorsun sen?- Kumru sen benden habersiz evlenmeye karar verince iyi de aynısını ben yapınca mı kötü oldu?- Ben evlenmedim, sana yapılanların öcünü alıp buraya geldim, sen de gitmiş bu kadınla nikâh kıymışsın. (Yıldız'a dönerek) Naptın, naptın tehdit mi ettin babamı? Tehdit mi etti seni?- Niye tehdit etsin? Ben istedim ve evlendim. Ayrıca sana bir açıklama yapmak zorunda değilim. Sen yaptın mı?- Bak anlıyorum şu an sinirlisin haklısın da ama ben hatamdan döndüm sen de dön. - Ben bir hata yapığımı düşünmüyorum. Ayrıca Yıldız'la mutlu olacağımıza eminim. - Delireceğim. Ya baba sen delirdin mi?- Sesini yükseltme lütfen.- Doğancığım ben gideyim siz baş başa konuşun. - İnanamıyorum. ...- Ay noldu?- Birazdan çığlıklarını duyarsın Kumru'nun. Çağatay'la Kumru evlenememiş nikâhta bunu bırakıp gelmiş.- Ay çak. Allah'ıma bin şükür. Eden bulur kızım işte böyledir bu dünya. - Beter olsun inşallah. Şimdi otursun düşünsün yaptıklarını ağlasın. - Allah'ıma bin şükür dualarım kabul oldu ben ona çok mutluyum.- Anne tamam çok seviniyorsun ama kendini çok da kaptırma çünkü biliyorsun bu gerçek bir evlilik değil. - Şimdilik değil Yıldızcığım gelecekte ne olacağını bilemeyiz. - Anne hayal kurma diyorum sana. - Allah Allah Yıldız, sen sırf intikam planı için evlenmiş olabilirsin ama ben Doğan Bey'in öyle düşündüğünü hissetmiyorum.- Bir kere bu işin Ender ayağı da var. - Ay Ender kendi derdine yansın.- Bizi de yakar görürsün. - Sen artık Doğan Yıldırım'ın karısısın, sana kimse elini süremez bunu böyle bil.- Anne Kumru evlenemediğine göre bizim nikâh iptal olabilir. - (Elini masaya vurarak) Allah korusun deme öyle.- Ay tamam anne. - Baba sen nasıl böyle bir şey yaparsın? Ya o kadın bana hakaretler eden beni rezil eden...- Ben öyle bir şey hatırlamıyorum.- Nasıl hatırlamıyorsun ya? O manyak kadın bana kafayı takmış. - Kumru acaba kadının eski kocasıyla ilişkin olduğu için olabilir mi? Bir de buradan düşünür müsün?- Baba yapma nolur....- (Telefonu çalar.) Efendim?- Yıldız müsaitsen uğrayabilir miyim?- Noldu bir şey mi oldu?- Seninle yüz yüze konuşmak istediğim bir durum var da.- İyi tamam evdeyim ben gelin.- Tamam görüşürüz.(Doğan eve gelir.) Yıldız: Evet sizi dinliyorum. - Yıldız biliyorum sana söyleceğim şey çok saçma gelecek.- Artık bu saatten sonra bana hiçbir şey saçma gelemez.- Çağatay'la Kumru'ya ben çok ciddi bir ders vermek istiyorum. - Ben de Çağatay'la Kumru'yu yani elimde olsa boğacağım ama onlar hiçbir şeyi anlayacak durumda değiller bence. - Ama anlamaları için aklımda bir fikir var.- Nedir?- Evlenelim.- Ne? Nasıl yani biz mi ikimiz?- Evet. Eğer biz evlenirsek onlar hiçbir zaman mutlu olamazlar. Ve bir inat uğruna kurdukları yuva da bozulur....- Yani Çağatay'la Kumru'dan intikam alınacaksa bayrağı benim taşımam lazım, yani ben de bir şeyler yapmak istiyorum aslında onlara karşı. Doğan: Teklifimi kabul ediyorsun yani....- Onlardan ben de intikam almak istiyorum. Tamam teklifinizi kabul ediyorum evlenelim. Madem onların bütün bu şeylerine engel olamadık bari onları sinir edeyim- Yan tarafta ne olduğundan haberin var mı? Senin yüzünden benim başıma ne geldi haberin var mı?- Kumru zaten sinirim tepemde bak sana patlamadan önce git buradan istersen. - Senin oyunların yüzünden benim babam Yıldız'la evlendi. - Benim oyunum mu? Ha, benim oyunum mu oldu şimdi? Konu kumpas ve oyun olduğunda senin eline kimse su dökemez Kumru tamam mı beni rezil etmek için yaptığın şeye git bir bak istersen. - Senin rezil olman benim umrumda bile değil. Elimde ses kaydı var.- Ne ses kaydı ya ne diyorsun anlamadım.- Feyza'ya her şeyi itiraf etmişsin. ... Babamdan nasıl intikam alacağını açık açık anlatmışsın.- Yahu onu ben Feyza üzülmesin diye yaptım kızım ama sen bunu anlayamayacak kadar sığ düşünceliysen benim seninle yapabilecek hiçbir şeyim yok tamam mı neye inanmak istersen git ona inan. ...- Haksızsın ve bana böyle mi davranıyorsun?- Babanın oyununa geldin Kumru, anladın mı? Adamın başından beri istediği şey bizim düğünümüzü iptal ettirip gidip Yıldız'la evlenmekmiş ve sen buna çanak tuttun aferin sana. - Ben mi çanak tuttum? Senin oyunların yüzünden babam o bayır gülüyle evlendi.- Bak suçlayacak birini aradığını çok iyi anlıyorum ama kendini kandırmayı bırak Kumru. Başından beri evli bir adamla birlikte olan sendin.- Ne dedin sen? Sen bana geldin sen yalvardın bana.- Kabul etmeseydin o zaman. İstemeseydin, yüzüme kapıyı kapatsaydın. Ama yok neden çünkü Kumru Hanım asla mağlup olmaz. Kızım sen beni istemedin anladın mı niyetin beni almak falan değildi. Yıldız'ı yenmekti. O yüzden bana şimdi babamdan intikam alıyorsun falan diye maval okuma. Ben neysem sen de osun....- Senin tercihin baba kız arasına girmek ondandır.- Kumru, ne konuştuk seninle?- Önemli değil, ben hiç alınmıyorum. Ben ona kocamı ayarttığında alınmıştım.- Yıldız sen böyle konuşuyorsun da hiç kendi yaptıklarını düşünüyor musun? - Düşündüm. Ben ne yaptıysam çok doğru yapmışım. Canım kendim.- Hayır herkese arkadaşım kocamı ayarttı diye mağdur edebiyatı yapıyorsun ama sen de en yakın arkadaşının elinden sevgilisini aldın. Üstüne bir de kadından habersiz evlendin. Şimdi ben aramızdaki farkı anlamıyorum. Bana anlatsana biraz.- Bizim çok farkımız var. Bir kere babanla Ender'in arasında gerçek bir ilişki yoktu.- Sizin evliliğiniz gibi yani. Dürüstlükten bahseden herkesin yalan ilişkiler kurması ne kadar ironik. - Ay benim canım hırçın üvey kızım. Sen şimdi evde kaldığın için çok sinirlisin tabii. Şöyle anlatayım ben sana, Ender ile babanın arasında gerçekten bir ilişki olsaydı ben asla böyle bir şey yapmazdım.- Babamı sevmediğin için bunu söylemen çok normal.- Hanımlar, tartışmayı kesip yemeğe geçebilir miyiz?Kumru&Yıldız: (Aynı anda) Tartışmıyoruz. - E o zaman afiyet olsun, değil mi?- Eminim öyledir Ender. Ama inan, benim küçük kurmacalara ayıracak hiç vaktim yok. Benim gerçekten çok güçlü bir ortağa ihtiyacım var. Maalesef bu sen değilsin.- Öyle mi? Okey. Peki birleşip en güçlü olmayı teklif etsem sana?- Sana güveneceğimi kim söyledi?- Aşk olsun Çağatay. İnsan karısına güvenmez mi? (Kahkaha atar.)- Anlamadım?- Evlen benimle. Hem güçlerimizi hem hisselerimizi birleştirelim. Doğan ve Yıldız'a karşı sen ve ben. Hı?”, şeklinde ifadelere yer verildiği görülmüştür.
Bilindiği üzere genel olarak kabul gören ahlaki ve kültürel değerler toplumun devamlılığını sağlayan birleştirici unsurlardır. Bir toplumda ortak değerlere sahip çıkmanın sağlıklı nesillerin yetişmesi ve toplumun devamı için önemi ortadadır.
Medya bireylerin bilgi, kanaat, tutum, duygu ve davranışları üzerinde büyük oranda bir etki gücüne sahiptir. Etkin bir sosyalizasyon ajanı olan medyanın bireye ulaşan mesaj içeriğinde; hedef kitleyi (bireyi ve diğer) değiştirme dönüştürme, önemsiz değişikler yapma ve kuvvetlendirme gibi unsurlar bulunmaktadır. Bu bağlamda, kitle iletişim araçları, bireylerin toplum ile bütünleşmesinde, toplumun bir parçası olmasında, toplumdaki kültürü almasında, yeni değerler kazanmasında inanç, tutum ve hatta davranışlarında değişiklik meydana gelmesinde önemli rol oynamaktadır.
Kurguya dayalı programlarda gösterilen, basmakalıp ve çarpıtılmış olarak, oldukça dar bir bakış açısında verilen ve gerçeklikle uyum sağlayan toplumsal bir dünya görüşünün izleyiciler tarafından yavaş yavaş benimsendiği belirtilmektedir. Medya, imgeleri ve mesajları aracılığıyla toplumda var olan egemen değerleri, algıları, ortak imgeleri izleyicilerinin zihinlerine “ekmektedir”.
Televizyonun, kitleleri sürükleyebilecek, kültürel değerleri değişikliğe uğratabilecek, çocuk ve gençlere davranış rol modelleri sunabilecek ve toplumsal çözülmelere sebep olabilecek önemli bir araç olduğu görülmektedir. Televizyonun izleyicilerle doğrudan iletişim hâlinde olması en çok bireylerin yaşayış tarzlarını ve toplumsal değerlerin yapısını etkileyebileceğini düşündürmektedir. Toplumsal değerler, toplumun temel birimi olan ailenin üzerinde oturmak durumunda olduğu dayanaklardır. Aile, her yaştaki birey için vazgeçilmez bir unsurdur. Aile, toplumun temeli ve toplumsal dayanışmanın oluşmasında rol oynayan önemli bir kurumdur. Toplumsal mutluluk, dayanışma, barış, sevgi ve saygının yolu aile ile bireylere aktarılır. Yaratılışı gereği sosyal bir varlık olan insan için toplumsal hayat ne kadar önemli ve gerekli ise, bir toplum için de o toplumun çekirdeğini oluşturan aile kurumu o kadar hayati bir öneme sahiptir. Aile bu niteliğiyle toplumlarda kültürel kimliğin, insani değerlerin ve tarihî sürekliliğin koruyucusu ve aktarıcısı olan evrensel bir kurumdur. Bugüne kadar kurulmuş bütün medeniyetlerde, hukuk sistemlerinde ve dinlerde; toplumsal hayatın, birlik ve bütünlüğü sağlamaya yönelik düzenlemelerin esas objesi "aile" olmuştur. Kültürümüzde aile, derin ve kuşatıcı bir kurum olarak kabul görmüştür. Türk toplumu tarih boyunca aile değerlerine verdiği önemle gelişmesini sürdürmüş ve kültürel kimliğini korumayı başarmıştır.
Hız, erişim kolaylığı ve kitleleri etkileme gücü nedeniyle medya, modern dünyanın en önemli araçlarından birisidir. Ancak hem ülkemizde hem de dünyada ailenin korunması ve güçlendirilmesi konusunda medyanın yoğun olarak olumsuz algı ve değerler yaydığı görülmektedir. Bu nedenle medyada aileyi kötüleyen, değersizleştiren, sapkın ilişkileri reklam eden, çocukları kimlik bunalımlarına sokan, aile bireylerinin kişilik haklarını ihlal eden; genel ahlaka, milli ve manevi değerlere uymayan yayınlara ilişkin proaktif tedbirlerin geliştirilmesi gerekmektedir.
Yukarıda yer verilen açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde, ihlale konu dizi filmde; "Sen bana sonsuza kadar metres olarak kalacaksın demiştin, değil mi?;Hayır yani kocasını arkadaşına kaptırmış ilk kadın senmişsin gibi konuşma artık rica edeceğim; Yani restoranda telefonla konuşurken duydum. Restorana gelip giden bir adamı ayartmaya çalışıyor; Karısıyla anlaşıp adamı baştan çıkartacak, kadın da parayı alacak. Abla ne oluyor sana yahu sen sürmenaj falan mı oldun? Allah aşkına iyi misin, kendinde misin? Niye şaşırıyorsun bu kadar aynısını sen de yapmadın mı; Kumru sen benden habersiz evlenmeye karar verince iyi de aynısını ben yapınca mı kötü oldu? Ben evlenmedim, sana yapılanların öcünü alıp buraya geldim, sen de gitmiş bu kadınla nikah kıymışsın. (Yıldız'a dönerek) Naptın, naptın tehdit mi ettin babamı? Tehdit mi etti seni?;Anne tamam çok seviniyorsun ama kendini çok da kaptırma çünkü biliyorsun bu gerçek bir evlilik değil. Allah Allah Yıldız, sen sırf intikam planı için evlenmiş olabilirsin ama ben Doğan Bey'in öyle düşündüğünü hissetmiyorum; O manyak kadın bana kafayı takmış; Kumru acaba kadının eski kocasıyla ilişkin olduğu için olabilir mi? Bir de buradan düşünür müsün?; Yani Çağatay'la Kumru'dan intikam alınacaksa bayrağı benim taşımam lazım, yani ben de bir şeyler yapmak istiyorum aslında onlara karşı; Teklifimi kabul ediyorsun yani; Başından beri evli bir adamla birlikte olan sendin; Ben ona kocamı ayarttığında alınmıştım; Hayır herkese arkadaşım kocamı ayarttı diye mağdur edebiyatı yapıyorsun ama sen de en yakın arkadaşının elinden sevgilisini aldın; Evlen benimle. Hem güçlerimizi hem hisselerimizi birleştirelim. Doğan ve Yıldız'a karşı sen ve ben. Hı?." şeklinde ifadelerle, gayrimeşru ilişkilerin zaman zaman mizahi unsurlar eşliğinde 'masum ve eğlenceli' gösterilerek normalleştirildiği, aile ve evlilik kavramlarıyla ilgili olumsuz şakaların Türk toplumunun genel ahlak kavramı ve millî-manevi değerleriyle bağdaşmayacak şekilde izleyicilere aktarıldığı, aile bireylerinin birbirlerine karşı gayriahlaki davranışlarının, toplumun aile kavramına atfettiği güven, sevgi ve saygı gibi değerlere zarar verebileceğinin göz ardı edildiği, konusu itibariyle dizi filmler her ne kadar kurgusal yapımlar olsa da, hikâyelerini hayatın içinden aldıkları, toplumda gerçeklik noktasında bir karşılık bulabildiği, söz konusu dizinin ilgili bölümleri ile evlilik ve evliliğe dair değerlerin erozyona uğramasına ve aile üyelerinin birbirlerine yönelik olumsuz davranışlarının görülme sıklığı arttıkça; toplumun bu ilişkileri normalleştirmesine, duyarsızlaşmasına ve toplumsal değerlerin yozlaşmasına neden olacağı, kanaatine varılmıştır.
Bu nedenle söz konusu yayında, 6112 sayılı Kanun'un 8'inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinin ihlal edildiği sabit görülmüştür.
Anılan yayın kuruluşu hakkında;
6112 sayılı Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinin ihlali nedeniyle; Kanun’un 32’inci maddesinin birinci fıkrası hükmü uyarınca, ihlalin ağırlığı, ihlalin mahiyeti, anılan madde ile korunmak istenen kamusal menfaat göz önünde bulundurularak, %2 oranında idari para cezası uygulanmasına karar verilmesi takdir edilmiştir.
Bu itibarla;
6112 sayılı Kanun'un 8’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde yer alan; "Toplumun millî ve manevi değerlerine, genel ahlaka ve ailenin korunması ilkesine aykırı olamaz." ilkesinin ihlali nedeniyle;
6112 sayılı Kanun'un 32’nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Bu Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (d), (f), (g), (ğ), (h), (n), (ö), (s), (ş) ve (t) bentlerindeki yayın hizmeti ilkelerine ve aynı maddenin dördüncü fıkrasına aykırı yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşlara, ihlalin ağırlığı ve yayının ortamı ve alanı göz önünde bulundurularak, ihlalin tespit edildiği aydan bir önceki aydaki brüt ticari iletişim gelirinin yüzde ikisinden beşine kadar idarî para cezası verilir. İdarî para cezası miktarı, radyo kuruluşları için bin Türk Lirasından, televizyon kuruluşları ve isteğe bağlı medya hizmet sağlayıcıları için onbin Türk Lirasından az olamaz. Ayrıca, idarî tedbir olarak, ihlale konu programın yayınının beş keze kadar durdurulmasına, isteğe bağlı yayın hizmetlerinde ihlale konu programın katalogdan çıkarılmasına karar verilir. İhlalin mahiyeti göz önünde bulundurularak, bu fıkra hükümlerine göre idarî para cezası ile birlikte idarî tedbire karar verilebileceği gibi, sadece idarî para cezasına veya tedbire de karar verilebilir.” hükmü uyarınca, idari para cezası uygulanması gerektiği,
a) İhlalin ağırlığı, yayının ortamı ve alanı göz önünde bulundurularak, ihlalin tespit edildiği tarihi itibariyle kuruluşun Aralık 2021 ayına ait ticari iletişim gelir beyanının 83.627.565,40 Türk Lirası olduğu değerlendirilerek, yüzde iki oranı (%2) 1.672.551,00 TL İDARİ PARA CEZASI UYGULANMASINA,
b) 6112 sayılı Kanun'un 32’nci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “ (…) 8’inci maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (d) bentleri dışındaki bentlerini, aynı maddenin ikinci fıkrasını ve bu Kanunun yayın hizmetlerinde ticari iletişimi düzenleyen hükümlerinden herhangi birini yaptırım kararının tebliğinden itibaren bir yıl içinde yirmiden fazla ihlal eden medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yayını beş güne kadar durdurulur. Bir yıl içinde aynı ihlalin tekrarı halinde, medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yayınının beş günden on güne kadar durdurulmasına; ihlalin ikinci tekrarı halinde ise yayın lisansının iptaline karar verilir...” hükmü uyarınca işlem tesis edileceği hususunun yapılacak tebligatta bildirilmesine,
Üst Kurul Üyesi Okan KONURALP ile İlhan TAŞÇI’nın karşı oyları ve oyçokluğu ile karar verildi.
Toplantıya Ait Şerhler
Üst Kurulun 04.02.2022 tarih, 2022/05 sayılı toplantısında alınan 35 No’lu karara karşı oy yazısı.
İlhan TAŞCI Şerhidir.