İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının 02.04.2024 tarih ve 34 sayılı yazısına konu ANADOLU DERNEK TV logosuyla yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşun 01.04.2024 tarihinde saat 07:47’de yayınladığı ticari iletişim yayınına ilişkin uzman raporu ile video görüntülerinin incelenmesi ve değerlendirilmesiyle yapılan görüşmeler sonucunda;
Bahse konu yayına ilişkin uzman raporunda ayrıntıları belirtildiği üzere, kuruluşun 01.04.2024 tarihinde saat 07:47’de yayınladığı "Devam Ağrı Kremi" isimli ürünün ticari iletişim yayınında, “(...) Romatizma ağrısı çekenler gerçekten çok etkileniyor bu durumdan veya benim migren ağrım var sabahlara kadar uyuyamıyorum diyenler. Ben şoförlük yapıyorum cam açık kaldığı için belimde tutulma oluyor diyenler. Çiftçilik yapıyorum ağır kaldırdığım için belimde ağrı oluyor diyenler veya tekstilde akşama kadar ayakta duruyorum ayaklarımda ağrı oluyor diyenler. Ben baş ağrısından kurtulmak istiyorum diyenler veya benim bel fıtığı ağrım var yıllardır çekiyorum ameliyat dahi oldum kurtulmadım diyenler veya benim boynumda belimde platin var bu ağrı çok sızı yapıyor soğuklarda diyenlere. Özellikle ve özellikle bütün ağrı çekenlere müjde… bel fıtığı ağrılarından, migren, sinüzit, kas ağrılarından, romatizmal ağrılardan ve diz ağrılarından ... Yürüyemiyorduk devam ağrı kremi ile biz ağrılarımızdan, sızılarımızdan ve sancılarımızdan kurtulduk…Çörek otu yağı ölüm hariç her derde deva biliyorsunuz. Magnezyum yağı var Türkiye'de bir ilk sadece bu kremin içerisinde var direk kemikteki ağrıların gitmesini sağlar. Özellikle ve özellikle çınar yaprağı yağı romatizmal ağrılarda kullanılır. Aynı zamanda baktığınız zaman biberiye yağı, kekik yağı, nane yağı, okaliptus yağı, mentol bu tür yağların hepsinin kemikteki ağrının gitmesine yardımcı olan bir özelliği vardır. Biz bunların hepsini birleştirdik, özel bir krem yaptık…bel fıtığı ağrısından kurtulmasın mı diz ağrısından kurtulmasın mı? Ya yürüyemiyordu. Boyun fıtığı ağrısından, baş ağrısından, migren ağrısından kendini karanlık odaya hapseden insanlar var. Sabaha kadar uyuyamayan insanlar var. Alsınlar fayda görsünler ya…Ben migren ağrısı, sinüzit ağrısı, baş ağrısı, bel fıtığı ağrısı, romatizma ağrısı, kireçleme ağrısı, eklem ağrısı, kas ağrısı, adele ağrısı, vücudunuzda bulunan bütün ağrılardan, sızılardan, sancılardan, ben de ilaç kullanmadan 5 dakika içerisinde kurtulmak istiyorum, sürdüğüm zaman bir rahatlama hissetmek istiyorum ve bu ağrı, sızı, sancı benim kaderim olmasın. Yıllardır bunlardan neler çektim, ilaç içtim mideme dokundu. Doktora gidiyorum ameliyat diyor, korkuyorum. Sınıfçıya, çıkıkçıya gidiyorum belim tutuluyor, boynum tutuluyor. Her seferinde bir ilaç kullanamıyorum. Hamile bayanlar özellikle kullanamıyor ağrı kesici. Onun için ağrı kremi kullanmak zorunda veya ramazan ayındayız oruçtan dolayı baş ağrısı çeken insanlar var onlar kullanabilir veya esnafsınız dükkanda oturuyorsunuz. Bu amcamızı biz çekmiştik. Kendisi direk oturamıyorum kalkamıyorum, baş ağrısı çekiyorum deyip devam kremimizi anlatıyor sesli olarak. Aynı zamanda ev hanımları evin işlerini yapıyorlar, sürekli ayakta duruyorlar, bacakları ağrıyor, belleri ağrıyor, boyunları ağrıyor. Bunlara 5 dakika masaj yaparak uyguluyorsunuz. Sadece 5 dakikadan sonra biliyorsunuz ki deride ağrı yoktur. Kemikte ağrı vardır. Sürdüğünüz zaman buradaki kan dolaşımını hızlandırıyorsunuz ve direk deri gözeneklerinden kemiğe kadar inerek buradaki ağrının gitmesini sağlıyoruz…Hani ağrılarınız gidiyor ama bir de tutulmalarda oluyor. Vücudunuzda eklem yerlerinizde oluşan tutulmalarda, boyun fıtığı ağrısında, boynunuzu sağa sola çeviremiyorsunuz…Tamam belki o an ağrın gidiyor ama bilmiyorsun ki böbrekler ne gibi sıkıntılar yaşayıp o işte gelen, o ilacı nasıl eritiyor bilmiyoruz. Yan etkisi olmadan…Kalp çarpıntısı oluyor diyor bir tanesi. Diyor ki ben ilaç kullandım…Yan etkisi olmadan, kullandığınız andan itibaren.”, "0212 945 66 …", "5 dakikada etkili sonuç Devam Masaj Kremi", "Tüm şikayetlerinize 5 dakika içinde son veriyoruz. Tutulmalar, migren, romatizma, kaslar, bel fıtığı, kireçleme, sinüzit sorunlarınız için anında rahatlatan devam masaj kremimizi satışa sunduk.", "4 Krem Alana 4 Krem Bedava", "5 dakika da etkili çözüm Devam Masaj Kremi", "8 adet 499" vb. şeklinde sözlü ve yazılı ifadelerle, ürünün bel fıtığına, boyun fıtığına, baş ağrısına, diz ve eklem ağrılarına, migrene, romatizmaya, sinüzite, kireçleme ağrısına, eklem ağrısına, kas ağrısına, adele ağrısına iyi geldiği ve insanlara sağlığını geri kazandırdığı vurgulanarak, sağlık beyanıyla tanıtım ve satışına yönelik yayın yapıldığı görülmüştür.
Bilindiği üzere, 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu’nun 19’uncu maddesinin birinci fıkrasında; "...Müstahzar olmamakla beraber hastalıkları teşhis ve tedavi ettiği beyanı ile herhangi bir ürünün satışını, pazarlamasını veya reklamını yapanlar bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca bunların tanıtım veya satışlarının internet veya başkaca herhangi bir elektronik ortam üzerinden yapılması hâlinde 18 inci maddenin üçüncü fıkrası uygulanır." hükmüne yer verilmiştir.
Diğer yandan, 03 Temmuz 2015 tarih ve 29405 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Beşeri Tıbbi Ürünlerin Tanıtım Faaliyetleri Hakkındaki Yönetmeliğin Tanıtım Faaliyetlerinin Kapsamı ve Esaslarının anlatıldığı 5’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında “Ürünlerin internet dahil halka açık yayın yapılan her türlü medya ve iletişim ortamında program, film, dizi film, haber ve benzeri yollarla doğrudan veya dolaylı olarak topluma tanıtımı yapılamaz…” hükmü,
Gıda kapsamında değerlendirilerek izin verilen ürünlerin de 5996 sayılı Kanuna dayanılarak hazırlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği'nin 7’inci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen "...bir hastalığı önleme, tedavi etme veya iyileştirme özelliğine sahip olduğuna dair bilgilendirme yapılamaz, bu tür özelliklere atıfta bulunulamaz." hükmü yer almaktadır.
Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun 13.02.2013 tarih ve 18816847 sayılı yazısında; “insan sağlığına doğrudan veya dolaylı olarak faydalı olduğunu yahut hastalıklara veya belirtilerine karşı etkili olduğunu, koruduğunu, tedavi ettiğini belirten ileri süren veya ima eden tüm ifadeler sağlık beyanı olarak kabul edildiği, bununla birlikte, TV ve radyo kanallarının reklamlarında veya programlarında gıda takviyeleri ve bazı kozmetik ürünlerin "zeka seviyesinde artış, iştahsızlık, erken boşalma, iktidarsızlık, sperm sayılarını arttırma, cinsel sorunları giderme, tansiyon ve ritim bozuklukları, mide bağırsak problemleri, hepatit C, hepatit B, diyare, hemoroid, gastrit/reflü, kolesterol seviyesini azaltma, astım şikayetlerinin giderilmesi, kemik erimesi, trombosit düşüklüğü, kanser (tümör), karaciğer büyümesi, kansızlık, idrar yolları problemleri, migren, baş ağrısı, uçuk tedavisi, metabolizmayı hızlandırması, sindirimi kolaylaştırması, hazımsızlığa iyi gelmesi" gibi bir çok sağlık beyanıyla tanıtımı ve satışının yapıldığı, bunun yanı sıra bazı kozmetik ürünlerinde "bel ve boyun fıtığı, kireçlenme, romatizma, diz ve kas ağrısı, sırt ağrısı, eklem ağrıları, saç çıkarma, kellik" gibi semptomlarda tedavi edici özelliği belirtilerek yani sağlık beyanında bulunularak tanıtım ve satışının yapıldığı” belirtilmektedir.
Bahse konu ürünün tanıtım ve satışına yönelik ihlale konu yayında, söz konusu ürünün bel fıtığına, boyun fıtığına, baş ağrısına, diz ve eklem ağrılarına, migrene, romatizmaya, sinüzite, kireçleme ağrısına, eklem ağrısına, kas ağrısına, adele ağrısına iyi geldiği ve insanlara sağlığını geri kazandırdığı vurgulanarak çok sayıda rahatsızlığa çözüm olarak sunulduğu ve ilgili mevzuatına aykırı olarak sağlık beyanıyla tanıtım ve satışının yapıldığı sabit olup, tedavide etkinliği ve emniyeti kanıtlanmamış olan ürünlerin sağlık beyanı ile tanıtılması ve bu tanıtımda yer alan ifadelerin, insanların hastanelere, tıp doktorlarına ve tıbbi tedavi yöntemlerine duydukları güvenin sarsılmasına neden olabileceği, toplum sağlığını olumsuz yönde etkileyebileceği kanaatine varılmıştır.
Yukarıda yer alan açıklamalar dikkate alındığında; ihlale konu yayında, söz konusu ürünün sağlık beyanı ile tanıtım ve satışının yapılmasının, 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu’nun 19’uncu maddesinin birinci fıkrasına ve ilgili mevzuatına aykırılık taşıdığı, dolayısıyla mezkur yayında, 6112 sayılı Kanun'un 8’inci maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan "Radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde... takviye edici gıdalar ve benzeri destekleyici ürünler de dâhil olmak üzere herhangi bir ürünün ilgili mevzuatına aykırı olarak sağlık beyanıyla satışına, pazarlanmasına ve/veya reklamına... yer verilemez..." hükmünün ihlal edildiği sabit görülmüştür.
Anılan yayın kuruluşu hakkında;
6112 sayılı Kanun’un 8’inci maddesinin dördüncü fıkrasının ihlali nedeniyle; Kanun’un 32’nci maddesinin birinci fıkrası hükmü uyarınca, ihlalin ağırlığı, ihlalin mahiyeti, anılan madde ile korunmak istenen kamusal menfaat göz önünde bulundurularak, idari tedbir olarak program yayınının takdiren beş (5) kez durdurulmasına, karar verilmiştir.
Bu itibarla;
6112 sayılı Kanun'un 8’inci maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan; "Radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde ... takviye edici gıdalar ve benzeri destekleyici ürünler de dâhil olmak üzere herhangi bir ürünün ilgili mevzuatına aykırı olarak sağlık beyanıyla satışına, pazarlanmasına ve/veya reklamına ... yer verilemez ..." hükmünün ihlali nedeniyle;
6112 sayılı Kanun'un 32’nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Bu Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (d), (f), (g), (ğ), (h), (n), (ö), (s), (ş) ve (t) bentlerindeki yayın hizmeti ilkelerine ve aynı maddenin dördüncü fıkrasına aykırı yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşlara, ihlalin ağırlığı ve yayının ortamı ve alanı göz önünde bulundurularak, ihlalin tespit edildiği aydan bir önceki aydaki brüt ticari iletişim gelirinin yüzde ikisinden beşine kadar idarî para cezası verilir. İdarî para cezası miktarı, radyo kuruluşları için bin Türk Lirasından, televizyon kuruluşları ve isteğe bağlı medya hizmet sağlayıcıları için onbin Türk Lirasından az olamaz. Ayrıca, idarî tedbir olarak, ihlale konu programın yayınının beş keze kadar durdurulmasına, isteğe bağlı yayın hizmetlerinde ihlale konu programın katalogdan çıkarılmasına karar verilir. İhlalin mahiyeti göz önünde bulundurularak, bu fıkra hükümlerine göre idarî para cezası ile birlikte idarî tedbire karar verilebileceği gibi, sadece idarî para cezasına veya tedbire de karar verilebilir.” hükmü uyarınca, program yayını durdurma idari tedbirinin uygulanması gerektiği,
a) İdarî tedbir olarak, ihlale konu PROGRAM YAYINININ TAKDİREN 5 (BEŞ) KEZ DURDURULMASINA, bu idari tedbirin uygulanma zamanın kuruluşa yapılacak tebligatta bildirilmesine,
b) 6112 sayılı Kanun'un 32’nci maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan; “… Yükümlülük veya yasağa aykırılık dolayısıyla idarî tedbir olarak programın yayınının durdurulması kararının verilmesi halinde, yaptırım uygulanmasına sebebiyet veren fiilin işlenmesinden dolayı sorumluluğu olan programın yapımcısı veya varsa sunucusu, yayının durdurulduğu süre zarfında, aynı veya farklı medya hizmet sağlayıcı kuruluşta hiçbir ad altında başka bir program yapamaz veya sunamaz.” hükmü uyarınca, işlem yapılması hususunun yapılacak tebligatta bildirilmesine,
c) İdari tedbir uygulanması sonucu yayını durdurulan programın yerine, Üst Kurulca gönderilen programların, programın başında; “Bu program, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun 03.04.2024 tarih ve 2024/14 sayılı toplantısında alınan 13 No’lu kararı uyarınca, kuruluşumuzun 01.04.2024 tarihinde saat 07:47’de yayınladığı ticari iletişim yayınında, 6112 sayılı Kanun'un 8'inci maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan; ‘Radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde,... takviye edici gıdalar ve benzeri destekleyici ürünler de dâhil olmak üzere herhangi bir ürünün ilgili mevzuatına aykırı olarak sağlık beyanıyla satışına, pazarlanmasına ve/veya reklamına... yer verilemez...’ hükümlerinin ihlali nedeniyle idari tedbir uygulanması sonucu yayını durdurulan program yerine yayınlanmaktadır.” metninin anlaşılır şekilde okunarak DVD/CD’de yer aldığı şekliyle ticari iletişim yayını içermeksizin yayınlanmasına, ayrıca anılan metnin program yayını süresince ekranın altında akar yazı ile verilmesine,
d) 6112 sayılı Kanun'un 32’nci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “8’inci maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (d) bentlerindeki ilkelerle dördüncü fıkrasına aykırı yayın yapılmasını müteakip verilecek yaptırım kararının tebliğinden itibaren bir yıl içinde aynı ihlalin tekrarı halinde, medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yayınının on güne kadar durdurulmasına; ikinci tekrarı halinde ise, yayın lisansının iptaline karar verilir. Programlarının yayını veya yayınları süreli durdurulan medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yaptırım kararının tebliğine rağmen kararın gereklerine aykırı olarak yayınlarına devam etmesi halinde yayın lisansının iptaline karar verilir.” hükmü uyarınca işlem tesis edileceği,
Hususlarının kuruluşa yapılacak tebligatta bildirilmesine,
Ayrıca, Reklam Kurulu Yönetmeliğinin 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan “Ticari reklam ve haksız ticari uygulamaları, (a) bendinde belirlenen ilkeler çerçevesinde incelemek ve gerektiğinde denetim yapmak” hükmünün uygulanması ve uygun görülmesi halinde 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun “Ceza Hükümleri” başlıklı 77’nci maddesi hükümleri uyarınca işlem yapılmasını teminen dosyanın Reklam Kurulu’na gönderilmesine,
Oy birliği ile karar verildi.