İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının 25.11.2024 tarih ve 97 sayılı yazısına konu, NOW logosuyla yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşta 28.09.2024 ve 05.10.2024 tarihlerinde 20:32 ile 20:41 saatlerinde yayınlanan “Yabani” adlı dizi film yayınına ilişkin uzman raporu ile video görüntülerinin incelenmesi ve değerlendirilmesiyle yapılan görüşmeler sonucunda; dizi filmdeki bazı sahnelerin, 6112 sayılı Kanun'un 8’inci maddesinin birinci fıkrasının (ş) bendinde yer alan; Yayın hizmetleri "Şiddeti özendirici veya kanıksatıcı olamaz" ilkesini ihlal ettiği gerekçesiyle, “%3 oranında idari para cezası uygulanması ve idari tedbir olarak program yayınının iki (2) kez durdurulması” yönünde oy çokluğu ile alınan Üst Kurul kararına karşı oy kullandım.
KARŞI OY KULLANMA GEREKÇELERİM AŞAĞIDA BELİRTİLMİŞTİR:
Dizi filmlerin veya sinema yapımlarının, toplumsal hayata dair önemli etkileri arasında, içerisinde eğitici/öğretici unsurları barındırabilme olasılığı çerçevesinde; “davranış modeli” oluşturabilme gibi bir işlevinin de bulunduğu varsayılmaktadır. Söz konusu yaptırım kararı da, Uzman raporunda ve Kurul Kararında bu kapsamda gerekçelendirilmiştir.
Söz konusu diziyle alakalı yaptırım kararı alınırken göz ardı edilen husus, bu tür yapımların etkisinin, belgesel veya haber programları kadar eğitici, bilgilendirici ve yol gösterici nitelikte olamayacağı gerçeğidir. Dizi filmlerin iç dinamiğinde yer alabildiği varsayılan bu etkiler nedeniyle belgesel veya haber programı gibi değerlendirilerek; izleyici kitlesi üzerinde öğretme veya bilgilendirme amacını taşıdığı şeklinde yargıya varılması doğru bir yaklaşım değildir.
“Şiddeti özendirici ve kanıksatıcı” görüntüler içerdiği öne sürülen “Yabani” adlı dizi “7 Yaş ve üzeri için”, “şiddet ve korku” ve “olumsuz örnek oluşturabilecek davranışlar” akıllı işaretleriyle yayınlanmıştır. Dizinin 2 saat 51 dakika süren 28.09.2024 tarihli bölümü ile 3 saat 7 dakika süren 05.10.2024 tarihindeki bölümleri incelenmiş, 5 ayrı klipte yaklaşık 6-7 dakikalık sürelerde şiddet sahnelerine yer verildiği tespiti yapılmıştır.
Uzman raporuna 5 ayrı klip olarak eklenen ve yaptırıma uygun görülen sahnelerin ayrıntılarına bakıldığında; 4 klipte yer alan sahnelerin her filmde rastlanılabilecek içerikte, erkekler arasındaki tokat, yumruk, tekme gibi kavga sahneleri olduğu, çakı ile adam yaralama sahnesi bulunan 5. klibin saatinin ise, 23:32:24 olduğu ve 3 saniye sürdüğü görülmüştür.
Şiddet sahnesi olarak sunulan görüntülerin, dizilerin toplam yayın süreleri içinde yer alan zaman dilimi ile görüntülerin yukarıda belirtilen ayrıntıları dikkate alındığında; şiddete ilişkin bölümlerin “aşırı” olduğunu ileri sürmek mümkün değildir. Ayrıca kurgusal yapımlarda birkaç bölüm veya sahnenin ayrıştırılarak söz konusu yapımlar ile ilgili genel kanaat oluşturulması doğru değildir. Kurgusal yapımlarda işlenen konuların bütün olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Şiddet içeren yapımlarda ise şiddetin sunulduğu bağlam dikkate alınmalı ve şiddet sahnelerinin sunumunda meşrulaştırıcı, kanıksatıcı, olumlayıcı veya olumsuzlaştırıcı gibi çeşitli yaklaşımların benimsenip benimsenmediği göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu yönüyle; ihlal gerekçesi olarak öne sürülen sahnelerin içeriklerine bakıldığında, söz konusu dizide şiddetin aşırı kullanılmadığı ve şiddet içeren sahnelerde de şiddetin olumlanmadığı görülmekte dolayısıyla yüzde 3 idari para cezası ile birlikte 2 program durdurma içeren yaptırımın, ölçülü ve orantılı olmadığı açıktır. Alt sınır yerine iki aşamalı (yüzde 3 idari para cezası + 2 program durdurma) ve medya hizmet sağlayıcı kuruluşları açısından en ağır yaptırımlardan biri olan program durdurma içeren yaptırım kararı ile “yaptırım/beklenen kamu yararı” dengesinin gözetildiğini kabul etmek mümkün değildir. Ayrıca Kurul kararında, yaptırımın bu ölçüde ağır belirlenmesinin hukuki gerekçeleri somut olarak ortaya konulabilmiş de değildir.
Bu nedenlerle; hemen hemen tüm dizilerde benzerlerine rastlanan şiddet sahneleri ile NOW TV logolu medya hizmet sağlayıcı kuruluşa uygulanan yaptırım orantılı değildir. Ayrıca yaptırımların kanuniliği ve eşitliği ilkesine de aykırıdır.
Söz konusu kanuniliği olmayan yaptırımlar yargı mercilerinden geri dönmektedir. Aşağıda verilen mahkeme kararı da bunu doğrulamaktadır:
Üst Kurulun, 17.02.2020 tarih ve 2020/08 sayılı toplantısının, 6 numaralı kararıyla; FOX logolu kuruluşta yayınlanan bir diziye, 6112 sayılı Yasa’nın birinci fıkrasının (f) bendinde belirlenen, “Toplumun milli ve manevi değerlerine…” aykırılıktan yaptırım uygulanmıştır. Konunun yargıya taşınması üzerine; Ankara 6. İdare Mahkemesi, 18/12/2020 tarih ve E:2020/901, K:2020/2040 sayılı kararıyla, “…dava konusu işlemin iptaline” kararı vermiştir. Kararın gerekçesinde;
…dava konusu işleme esas alınan ‘dizi’ yayınının izleyiciyi bilgilendirme, düşündürme, eğitme, öğretme gibi saiklerle yapılan kültür-sanat, eğitim, siyaset, haber vb programlar gibi gerçeklik algısı oluşturan programlardan farklı olarak, belirlenen yaş grupları üzerindeki izleyiciler yönünden, ilgili yayın kuruluşunun ticari gaye ile yaptığı, kurgu ürünü olan yayın niteliği taşıdığı, dava konusu yayının, bir senaryoya bağlı olarak oluşturulmuş kurgusal bir ürün olduğu ve bu tür yayınların pek çoğunda benzer konuların işlendiği hususları göz önünde bulundurulduğunda… dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmamaktadır..” şeklinde hüküm bildirilmiştir.
Üst Kurulun başvurusu üzerine; Ankara Bölge İdare Mahkemesi, 7. İdari Dava Dairesi tarafından, RTÜK’ün istinaf başvurusunu reddedilmiş, son olarak; Danıştay’a yapılan başvuru neticesinde de; Danıştay 13. Dairesi, 29/03/2023 tarih ve 2022/586 E., 2023/1516 K. sayılı ilamı ile “…BİM kararının ONANMASINA” kararı vermiştir.
Sonuç olarak yaptırıma konu yapımın; kurgusal bir ürün olduğu, ihlal gerekçesi sayılan şiddet sahnelerinde aşırılık bulunmadığı, yüzde 3 idari para cezası ve 2 program durdurma içeren cezanın, bu derece yüksek belirlenmesinin hukuki gerekçelerinin somut olarak ortaya konulmadığı, yaptırımın ölçülü ve hakkaniyetli olmadığı ve Üst Kurul’un tarafsızlığını tartışılır hale getireceği gerekçeleriyle karara karşı oy kullandım. 21.01.2025
