İnceleme ve Değerlendirme : İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nın 10.12.2014 tarihli ve 2494 sayılı yazısı ve eklerinin incelenmesi sonucunda;
Bahse konu yayına ilişkin Uzman Raporunda;
“Kanaltürk Yayın Kuruluşu'nun 30 Kasım-02 Aralık 2014 tarihleri arasında akşam 18.00'de yayınlanan "Ana Haber Bülteni" ve sabah 07.00'de yayınlanan "Her Sabah" isimli haber bültenlerinde KOZA-ALTIN Maden Ocakları 'nın hukuki durumu ve ocakların tanıtımı ile ilgili haberler ekrana gelmiştir.
Yayın kuruluşunun 30 Kasım 2014 tarihli Ana Haber Bülteni'nde bahse konu haber ile ilgili sunucunun "Dünyanın örnek gösterdiği KOZA-ALTIN'a hukuksuz bir biçimde aylardır izin verilmiyor, oysa KOZA-ALTIN'ın Bergama, Gümüşhane ve Eskişehir'deki madenleri dünyaya örnek olacak nitelikte" ifadeleri ile birlikte görüntüler eşliğinde haberin içeriğine yer verilmiştir.
"Siz Çevre Bakanı olsaydınız hangisine izin verirdiniz? Buna mı, (Ermenek Madeninden görüntüler veriliyor) yoksa buna mı? (Koza Altın İşletmeleri Gümüşhane Mastra tesislerinin görüntüleri altyazı eşliğinde ekrana veriliyor) şeklindeki alt ses ile birlikte "İşte o örnek madenler" alt başlığı da verilerek haber bülteninde Koza Altın Madenciliğe ait maden ocaklarının soyunma odalarından görüntüler ekrana getirilerek ve firmanın ismi her fırsatta zikredilerek tanıtımı yapılmıştır. Görüntülerde, Gümüşhane Mastra Maden Ocağı'nı tanıtan haber muhabiri tesisin temizlik, güvenlik gibi hususlarda ne kadar başarılı olduğuna dair bilgiler vermektedir.
Konu ile ilgili haberler ilerleyen günlerdeki haber bültenlerinde de sıklıkla ve uzun süreler boyunca ekrana getirilmiştir: 01 Aralık 2014 tarihinde sabah 07.00'da yayınlanan "Her Sabah" isimli haber programında ilgili haber "Dünyanın örnek gösterdiği KOZA-Altın'a hukuksuz bir şekilde izin verilmiyor. Soyunma odalarının temiz ve hijyenik olması dikkat çekiyor." (Koza Sabah 1 Aralık 2014 Klibi) Yine aynı gün saat 18.00'deki Ana Haber Bülteni'nde "Koza mastra tesisi: Kusursuz" alt başlığı altında maden ocağının özellikleri alt ses eşliğinde ekrana getirilmiş, 02 Aralık tarihinde Her Sabah haber bülteninde de aynı haberler detaylı bir biçimde ekranda yer almıştır.
Söz konusu haberlerde Koza Altın Madencilik Şirketi'nin güvenlik ve temizlik konularında ne kadar hassas davrandığı, hukuki zorunlulukların da üzerinde emniyet tedbirleri aldığı ifade edilerek çalışma izni konusunda çıkarılan bürokratik engellemeler nedeniyle ocakların çalışamaz duruma geldiği belirtilmektedir. Haberlerde diğer maden ocakları ile karşılaştırma yapılması için yaşam odası gibi hukuken zorunlu olmayan tedbirler de detaylı olarak anlatılmakta ve gösterilmektedir. Son aylarda meydana gelen maden kazaları da göz önünde bulundurulduğunda madencilik sektöründe faaliyet gösteren söz konusu şirketin tesislerine yönelik çeşitli bürokratik engellemelerin yapıldığı iddiası haber değeri taşımaktadır.
Ancak söz konusu haberin veriliş biçimi ve üç gün üst üste sabah ve akşam haber bültenlerinde ekrana getirilmesi, haber verme amacının ötesine geçerek söz konusu maden ocaklarının tanıtımının yapıldığı izlenimini oluşturmaktadır. Haberde sözü edilen şirkete ait maden ocaklarının detaylı olarak tanıtıldığı, "işte o örnek madenler" altyazısı eşliğinde, "dünyaya örnek olacak nitelikte" söylemleri ile birlikte "Gümüşhane Mastra" ve "İzmir Ovacık" tesislerinden tanıtıcı mahiyette görüntüler ekrana getirilirken tesis önünde toplanan işçilerin hep bir ağızdan "Koza Altın. Türkiye'nin ilk ve tek altın şirketi." ifadelerini kullandığı, haber alt başlığında yayınlanan "Koza mastra tesisi: Kusursuz" şeklinde her fırsatta firmanın isminin vurgulandığı görülmektedir.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu İzin ve Tahsisler Dairesi Başkanlığı'na ait "izintahsis.rtuk.org.tr" adresinde Kanaltürk Yayın Kuruluşu'nun Koza İpek Medya Grubu'na ait olduğu belirtilmektedir.(Ek 1) Yine aynı holdingin Koza Altın Maden İşletmeciliğinin de sahibi olduğu (Ek2), dolayısıyla yayın kuruluşu ve maden işletmesinin aynı grubun işletmeleri olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu doğrultuda maden ocaklarının önündeki bürokratik engellerden ziyade tesislerin reklamını yapar bir mahiyette tanıtımını yapmak ilgili haberin, tesislerin ve yayın kuruluşunun sahibi olan firmanın çıkarları doğrultusunda yayınlandığı izlenimini oluşturmaktadır.
2009 yılında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu ve Televizyon Yayıncıları Derneği'nin ortaklaşa yayınladıkları habercilik etik ilkelerini ortaya koyan Televizyon Habercileri İçin Rehber'in "Çıkar İlişkileri" başlıklı bölümününde:
"Kamuoyunu, kişi, şirket ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda yönlendiren haberler yapılmamalı",
"Yayın kuruluşu ile aynı grupta yer alan diğer şirketlere ya da bu şirketlerin çıkarlarına ilişkin konulara yer verildiğinde bu kurumsal ilişki haberde açıkça belirtilmeli",
"Yayın kuruluşunun ait olduğu şirketler grubunun iş bağlantılarının editoryal kararları etkilemesine izin verilmemeli" ifadeleri yer almaktadır.
Bu doğrultuda yukarıda bahsi geçen haberlerin sözü edilen etik ilkelerle de bağdaşmadığı, haberlerde gerek spikerlerin sunumunda gerekse haber içeriklerinde altses ve altyazıların verilişinde haber verme amacının ötesine geçilerek tanıtım mahiyetinde, kuruluşun çıkarları doğrultusunda yayın yapıldığı düşünülmektedir.
Bu hususlar göz önüne alındığında Kanaltürk Yayın Kuruluşu'nun Koza Altın Maden İşletmeleri ile ilgili yaptığı haber yayınları ile 6112 sayılı Yasa'nın "Yayın Hizmeti İlkeleri" başlıklı 8. maddesinin j) bendinde yer alan "Haksız çıkarlara hizmet eden ve haksız rekabete yol açan unsurlar içeremez." ilkesini ihlal ettiği kanaatine varılmıştır.” Şeklindeki değerlendirmelere yer verilmiş olduğu,
Yayın Kuruluşu'nun söz konusu yayını ile 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun'un 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendini ihlal ettiği, kanaatinin Daire Başkanlığınca belirtildiği,
Konu hakkında karar alınmasını teminen yazının Üst Kurula havale edildiği, anlaşılmaktadır.
Gerekçe :Konunun; İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nınyazısı, eki belgeler ve ilgili mevzuat kapsamında Üst Kurulumuzca değerlendirilmesi neticesinde;
Söz konusu yayına ait deşifre kayıtlarının ve video görüntülerinin tetkikinde; ihlale konu haberin veriliş şekli ve sıklığı dikkate alındığında, haber verme maksadının aşılarak, yayın kuruluşunun da bağlantılı olduğu diğer bir ticari kuruluş hakkında ticari iletişim içerikli haber yapıldığı ve bu yolla haksız rekabete yol açıldığı, aynı zamanda söz konusu haberin kuruluşun çıkarlarına hizmet eder bir nitelik taşıdığı değerlendirilmiştir. Bu nedenle yayında, 6112 sayılı Kanunun8 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendinin ihlal edildiği sabit görülmüştür.
Bu itibarla; Yayın Kuruluşu’nun; söz konusu yayını ile 6112 sayılı Kanun'un 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendinin ihlali nedeniyle uyarılmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır.
Karar : Yapılan görüşmeler sonucunda, ayrıntıları ve gerekçeleri yukarıda izah olunduğu üzere; KANALTÜRK logosuyla yayın yapan YAŞAM TELEVİZYON YAYIN HİZMETLERİ A.Ş. unvanlı kuruluş hakkında; 6112 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendindeki; “Haksız çıkarlara hizmet eden ve haksız rekabete yol açan unsurlar içeremez.” hükmünün ihlali nedeniyle, aynı Kanunun 32 nci maddesinin ikinci fıkrasına göre “UYARI” YAPTIRIMININ UYGULANMASINA, aynı yayın ilkesinin tekraren ihlali halinde, Kanunun 32 nci maddesinin İkinci fıkrasında yer alan; “Uyarının ilgili kuruluşa tebliğinden sonra ihlalin tekrarı halinde medya hizmet sağlayıcıya ihlalin ağırlığı ve yayının ortamı ve alanı göz önünde bulundurularak, ihlalin tespit edildiği aydan bir önceki aydaki brüt ticari iletişim gelirinin yüzde birinden üçüne kadar idari para cezası verilir.” hükmü uyarınca idari para cezası yaptırımı uygulanacağının yapılacak tebligatta bildirilmesine, Üst Kurul Üyeleri Esat ÇIPLAK ve Süleyman DEMİRKAN’ın karşı oylarıyla, oy çokluğu ile karar verildi.
