İnceleme ve Değerlendirme : İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nın 23.09.2014 tarihli ve 2058 sayılı yazısı ve eklerinin incelenmesi sonucunda;

Bahse konu yayına ilişkin Uzman Raporunda;

“Kanal D logolu medya hizmet sağlayıcı kuruluşta 13.09.2014 tarihinde saat 21.04.01'de reklam kuşağı içerisinde çocuklara yönelik olarak hazırlanan "Koton" firmasına ait bir reklam filmi yayınlanmıştır. Farklı olma sloganı üzerine kurgulanan reklam filmi "O doğduğunda ağlamadı doktora çak yaptı" sloganı eşliğinde bir erkek çocuğun doğumuyla başlamaktadır. Aynı çocuk ilk adımını diğer sıradan çocuklar gibi yalın ayak değil kotondan aldığı ayakkabılarla atmakta, gezmelerde teyzelerin elini diğer çocuklar gibi değil centilmence öpmektedir. Okula başladığında okulun ilk günü bahçede yaşından oldukça büyük bir şekilde giydirilmiş, saçları fönlü ve makyajlı bir kızın yanına oturmakta ve dış sesin deyimiyle daha okumaya başlamadan (kıza) yazmaktadır. Çocuk, okul koridorlarında yürürken okulun diğer çocukları gözlerini açarak hayran bir şekilde bu tarz çocuğu izlemektedirler. Çünkü o asla kopya çekmez ama tarzıyla kopya verir. Bu çocuk koroya katıldığında diğer çocuklar gibi sıkıcı değildir. Solo takılır eğlenir. Söz konusu reklam filmi "Tarzı olan çocuklar Koton'dan giyinir. Koton. Çocuk kafası Çocuk modası" sloganları ile bitmektedir.

Yukarıda kısaca özetlenen reklam filmine göre, Koton giyinen çocuklar tarz sahibi, eğlenceli, yakışıklı, herkesin hayranlıkla baktığı çocuklar iken Koton giyinmeyen çocuklar sıradan, zevksiz ve sıkıcıdır. Dolayısıyla çocuklar eğer herkesin hayranlıkla baktığı ayrıcalıklı kimseler olmak istiyorlarsa Koton marka kıyafetler giyinmelidir. Yani reklam filmi Koton markası giyen çocukların giymeyen çocuklara göre fiziksel, zihinsel ve sosyal bazı ayrıcalıkları sahip olacağını öne sürmektedir. Reklam filminde çocuklara kıyafetten çok küçük yaşlarında ne olduğunu tam olarak kavrayamayacakları moda, tarz gibi soyut kavramlar pazarlanmakta, çocukların saflıkları istismar edilerek bir ürünü almaları teşvik edilmektedir. Ayrıca reklamda Koton markası kullanan çocukların, kullanmayanlara göre ayrıcalıklı olarak sunulması bu tür ürünleri elde etme imkanından yoksun çocukların ruhsal gelişimine zarar verebilir. Reklamda dikkat çeken bir başka husus ise reklam filminde oynayan kız çocuklarının hareket, davranış ve giyimleri ile adeta birer yetişkin edası takınmalarıdır. Reklamda çocuklara olmaları gerekenin dışında seksapel yetişkin olarak tanımlanabilecek bir rol model sunulmaktadır. Çocukların yetişkin gibi giydirilmeleri çocuk bedeninin bir yetişkin gibi algılanabilmesine yol açabileceği gibi çocuk bedenini adeta metalaştırmaktadır.

Özetle söz konusu reklam filminin; çocuklar arasında ayrımcılık yarattığı, soyut kavramlar yoluyla çocukların saflıklarını kullandığı, çocukların sahip oldukları deneyimi göz ardı ederek onları gerçek dışı beklentilere sokabileceği ve çocuklara yanlış rol modeller sunduğu değerlendirildiğinden çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimine zarar verebileceği değerlendirilmiştir.”

Şeklinde değerlendirmelere yer verilmiş olduğu,

Yayın kuruluşunun 6112 sayılı Kanun’un 9 uncu maddenin altıncı fıkrasının (ç) bendini ihlal ettiği kanaatinin Daire Başkanlığınca belirtildiği,

Üst Kurulun 01/10/2014 tarihli ve 2014/51 sayılı toplantısında konunun görüşülmesi sonucundakarar yeter sayısının sağlanamadığı anlaşılmakla;

Konu hakkında karar alınmasını teminen yazının Üst Kurula havale edildiği, anlaşılmaktadır.

Gerekçe :Konunun; İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nınyazısı, eki belgeler ve ilgili mevzuat kapsamında Üst Kurulumuzca değerlendirilmesi neticesinde;

Her ne kadar Daire Başkanlığınca söz konusu reklamın 6112 Sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin altıncı fıkrasının (ç) bendindeki; “Çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar vermemek, deneyimsizliklerini veya saflıklarını istismar ederek, çocukları bir ürün veya hizmeti satın almaya veya kiralamaya doğrudan yönlendirmemek; çocukları reklamı yapılmakta olan ürün veya hizmetleri satın almak için ebeveynlerini veya başkalarını ikna etmeye doğrudan teşvik etmemek; çocukların ebeveynlerine, öğretmenlerine veya diğer kişilere duyduğu güveni istismar etmemek veya sebepsiz olarak çocukları tehlikeli durumlarda göstermemek,” hükmünü ihlal ettiği kanaati belirtilmiş ise de;

Söz konusu yayına ait deşifre ve video kayıtlarının tetkiki sonucunda;

Anılan yayın bir giyim firmasının reklamına ilişkindir. Reklam filmlerinde de, her alanda olduğu gibi çocukların oynatıldığı bilinmektedir. Kaldı ki çocuk yaştaki (18 yaşın altında) kişilerin programlarda yer almadıkları bir yayın dünyası düşünülemez. Çocuklar da hayatın gerçeği olup, belli disiplinler dâhilinde radyo, televizyon, sinema, tiyatro gibi faaliyetlerde yer almalıdırlar.

Her reklam filminde, o reklama konu mal ve hizmetlerin tanıtım ve satışını arttırabilecek bir kurgulamanın olması olağandır ve bu ve benzeri her türlü kurgulamanın da belli bir mantığı ve gerekçesi vardır. Üstelik son zamanlarda reklamcılık sektörü hayli gelişmiş ve gerek kurgusu ve gerekse içeriği ve oyuncu karakterlerinin sergiledikleri performanslarla bu alanda yayınlanan reklam filmleri göz doldurur hal almıştır. Anılan reklam filminde de tanıtımı yapılan giyim firmasının çocuklara yönelik kısmı, çocuk karakterlerle işlenmiş olup bu durum olağan karşılanmalıdır.

Bahse konu yayına ilişkin uzman raporunda, anılan reklam filminde oynatılan çocukların yetişkinler gibi giydirildiği, "Tarzı olan çocuklar Koton'dan giyinir. Koton. Çocuk kafası, Çocuk modası" sloganları ile çocukların “tarzı olan çocuk” sıradan çocuk” şeklinde ayrımcılığa tabi tutulduğu, "Daha okumadan yazmayı öğrendi" sloganı ile (Argoda "yazmak" kelimesi bir kıza asılmak, kur yapmak anlamında kullanıldığından bahisle) bu tarz bir anlatımın bu yaştaki çocuklar için son derece tehlikeli olduğu belirtilmiş olmakla birlikte,

Rapora konu reklam filminin neticede tamamen kurgusal nitelikte olduğu, ilginç slogan ve yöntemlerle mezkur ürün tanıtımının daha cazip olmasının amaçlandığı, dizilerde ve/veya reklam filmlerinde çocuk oyuncuların sürekli olumlu davranışlarla kurgulanması şeklinde ne bir uygulama ve ne de kuralın söz konusu olmadığı, filmlerdeki oyuncuların model olma niteliklerinin, eleştirel olarak değerlendirilmesi gerektiği, çocukların filmlerde kullanılmasının onların saflığından yararlanılması şeklinde değerlendirilemeyeceği, aksi takdirde, çocukların yer almadığı bir yayın dünyasının istenmesinin söz konusu olacağı ki, böyle bir durumun da neredeyse imkânsız olduğu,

Hususları göz önüne alındığında, söz konusu reklam içeriğinin çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimine zarar verebilecek boyutta olmadığı değerlendirilmekle, anılan yayında 6112 sayılı Kanun’un önerilen 9/6-ç maddesi hükmünü ihlal eder bir hususun bulunmadığı kanaatine varılmıştır.

Karar : Yapılan görüşmeler sonucunda, ayrıntıları ve gerekçeleri yukarıda izah olunduğu üzere; KANAL D logosuyla yayın yapan DTV HABER VE GÖRSEL YAYINCILIK A.Ş. unvanlı kuruluş hakkında; bahse konu yayını nedeniyle, 6112 sayılı Kanun kapsamında herhangi bir İDARİ YAPTIRIM UYGULANMASINA YER OLMADIĞINA, Üst Kurul Üyeleri Esat ÇIPLAK ve Nurullah ÖZTÜRK’ün karşı oyları ve oy çokluğu ile karar verildi.