İnceleme ve Değerlendirme : İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nın 24.09.2014 tarihli ve 2062 sayılı yazısı ve eklerinin incelenmesi sonucunda;

Bahse konu yayına ilişkin Uzman Raporunda;

“Kanal Türk logolu yayın kuruluşunda 14.09.2014 tarihinde reklam kuşağı içinde, 20.52.16-20.53.04 saatleri arasında "Koton" adlı giyim firmasının çocuklara yönelik olarak hazırladığı ürünlerin tanıtımının yapıldığı reklam ekrana gelmiştir.

"Tarzı olan çocuklar Koton'dan giyinir." temasının işlendiği reklam, doğumundan başlayarak farklı ve tarz sahibi olduğu belirtilen bir erkek çocuğu üzerinden ilerlemektedir. Çocukların cinsiyetlerinin öne çıkarıldığı reklamda "Gezmelerde teyzelerinin elini öptü ama 'centilmence' öptü." ve "Okula başladı. Daha okumadan 'yazmayı' öğrendi." gibi ima içeren ve argo ifadelerin kullanıldığı; kız ve erkek çocukların kıyafet, takı ve makyaj ile yetişkin birer birey gibi sunulduğu görülmektedir (Klip-Koton). Bunun yanı sıra söz konusu reklam ile "tarz sahibi olmak" gibi modaya ve yetişkinlere yönelik bir kavram çocuk dünyasına sokulmakta; çocuklara adı geçen firmanın ürünlerini alarak farklı ve özel olacakları mesajı verilmektedir.

Bilindiği üzere Birleşmiş Millletler Çocuk Hakları Bildirgesinde çocukların erişkinlerden farklı fiziksel, fizyolojik, davranış ve psikolojik özelliklere sahip olduğu ve sürekli büyüme ve gelişme gösterdikleri göz önünde bulundurularak toplumun geleceğini temsil etmeleri bakımından çocukları ilgilendiren her konuda bütün toplumun sorumlu davranması gerektiği ifade edilmektedir. Bu bağlamda hedef kitlesi çocuklar olan reklamlarda da çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimi konusunda hassasiyet gösterilmesi beklenmektedir.

Ancak yukarıda bahsi geçen reklamda çocuklar, yetişkinlerin dünyasına ait ifadeler ve giyim tarzıyla topluma model olarak sunulmaktadır. Toplumdaki çocuk algısının da yozlaşmasına neden olabilecek söz konusu reklamda çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimi dikkate alınmamaktadır. Ayrıca adı geçen firmanın ürünlerini giyen çocukların tarz sahibi olacağı özellikle vurgulanmakta; ticari kaygılarla çocukların deneyimsizlik ve saflıklarından yararlanılarak çocuk masumiyeti arka plana itilmektedir.”

Şeklinde değerlendirmelere yer verilmiş olduğu,

Yayın kuruluşunun 6112 sayılı Kanun’un 9 uncu maddenin altıncı fıkrasının (ç) bendini ihlal ettiği kanaatinin Daire Başkanlığınca belirtildiği,

Üst Kurulun 01/10/2014 tarihli ve 2014/51 sayılı toplantısında konunun görüşülmesi sonucundakarar yeter sayısının sağlanamadığı anlaşılmakla;

Konu hakkında karar alınmasını teminen yazının Üst Kurula havale edildiği, anlaşılmaktadır.

Gerekçe :Konunun; İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nınyazısı, eki belgeler ve ilgili mevzuat kapsamında Üst Kurulumuzca değerlendirilmesi neticesinde;

Her ne kadar Daire Başkanlığınca söz konusu reklamın 6112 Sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin altıncı fıkrasının (ç) bendindeki; “Çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar vermemek, deneyimsizliklerini veya saflıklarını istismar ederek, çocukları bir ürün veya hizmeti satın almaya veya kiralamaya doğrudan yönlendirmemek; çocukları reklamı yapılmakta olan ürün veya hizmetleri satın almak için ebeveynlerini veya başkalarını ikna etmeye doğrudan teşvik etmemek; çocukların ebeveynlerine, öğretmenlerine veya diğer kişilere duyduğu güveni istismar etmemek veya sebepsiz olarak çocukları tehlikeli durumlarda göstermemek,” hükmünü ihlal ettiği kanaati belirtilmiş ise de;

Söz konusu yayına ait deşifre ve video kayıtlarının tetkiki sonucunda;

Anılan yayın bir giyim firmasının reklamına ilişkindir. Reklam filmlerinde de, her alanda olduğu gibi çocukların oynatıldığı bilinmektedir. Kaldı ki çocuk yaştaki (18 yaşın altında) kişilerin programlarda yer almadıkları bir yayın dünyası düşünülemez. Çocuklar da hayatın gerçeği olup, belli disiplinler dâhilinde radyo, televizyon, sinema, tiyatro gibi faaliyetlerde yer almalıdırlar.

Her reklam filminde, o reklama konu mal ve hizmetlerin tanıtım ve satışını arttırabilecek bir kurgulamanın olması olağandır ve bu ve benzeri her türlü kurgulamanın da belli bir mantığı ve gerekçesi vardır. Üstelik son zamanlarda reklamcılık sektörü hayli gelişmiş ve gerek kurgusu ve gerekse içeriği ve oyuncu karakterlerinin sergiledikleri performanslarla bu alanda yayınlanan reklam filmleri göz doldurur hal almıştır. Anılan reklam filminde de tanıtımı yapılan giyim firmasının çocuklara yönelik kısmı, çocuk karakterlerle işlenmiş olup bu durum olağan karşılanmalıdır.

Bahse konu yayına ilişkin uzman raporunda, anılan reklam filminde oynatılan çocukların yetişkinler gibi giydirildiği, "Tarzı olan çocuklar Koton'dan giyinir. Koton. Çocuk kafası, Çocuk modası" sloganları ile çocukların “tarzı olan çocuk” sıradan çocuk” şeklinde ayrımcılığa tabi tutulduğu, "Daha okumadan yazmayı öğrendi" sloganı ile (Argoda "yazmak" kelimesi bir kıza asılmak, kur yapmak anlamında kullanıldığından bahisle) bu tarz bir anlatımın bu yaştaki çocuklar için son derece tehlikeli olduğu belirtilmiş olmakla birlikte,

Rapora konu reklam filminin neticede tamamen kurgusal nitelikte olduğu, ilginç slogan ve yöntemlerle mezkur ürün tanıtımının daha cazip olmasının amaçlandığı, dizilerde ve/veya reklam filmlerinde çocuk oyuncuların sürekli olumlu davranışlarla kurgulanması şeklinde ne bir uygulama ve ne de kuralın söz konusu olmadığı, filmlerdeki oyuncuların model olma niteliklerinin, eleştirel olarak değerlendirilmesi gerektiği, çocukların filmlerde kullanılmasının onların saflığından yararlanılması şeklinde değerlendirilemeyeceği, aksi takdirde, çocukların yer almadığı bir yayın dünyasının istenmesinin söz konusu olacağı ki, böyle bir durumun da neredeyse imkânsız olduğu,

Hususları göz önüne alındığında, söz konusu reklam içeriğinin çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimine zarar verebilecek boyutta olmadığı değerlendirilmekle, anılan yayında 6112 sayılı Kanun’un önerilen 9/6-ç maddesi hükmünü ihlal eder bir hususun bulunmadığı kanaatine varılmıştır.

Karar : Yapılan görüşmeler sonucunda, ayrıntıları ve gerekçeleri yukarıda izah olunduğu üzere; KANAL TÜRK logosuyla yayın yapan YAŞAM TELEVİZYON YAYIN HİZMETLERİ A.Ş. unvanlı kuruluş hakkında; bahse konu yayını nedeniyle, 6112 sayılı Kanun kapsamında herhangi bir İDARİ YAPTIRIM UYGULANMASINA YER OLMADIĞINA, Üst Kurul Üyeleri Esat ÇIPLAK ve Nurullah ÖZTÜRK’ün karşı oyları ve oy çokluğu ile karar verildi.