İnceleme ve Değerlendirme : İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nın 26.09.2014 tarihli ve 2094 sayılı yazısı ve eklerinin incelenmesi sonucunda;

Bahse konu yayına ilişkin Uzman Raporunda;

“TRT 1 medya hizmet sağlayıcı kuruluşta 22.09.2014 tarihinde saat 18.41'de ebeveynlere yönelik hazırlanan ama 7-8 yaşlarında bir çocuğun kullanıldığı "Ziraat Sigorta" adlı bir reklam filmi yayınlanmıştır. "Yokluğunuzda Çocuğunuz Yerinizi Dolduramaz" sloganı üzerine kurgulanan ve toplam 26 saniye süren reklam filmi evde alarm sesine uyanan çocuk ile başlamaktadır. Çocuk adeta bir yetişkin gibi zorla yataktan kalkmakta, kahvaltısını yapmakta, işe toplu taşıma aracı ile gitmekte, toplu taşıma ile işe giderken gazete okumakta, gün boyu yoğun bir şekilde çalışmakta ve eve yorgun bir şekilde dönmektedir. Reklam boyunca dış ses aracılığıyla "Sizin yokluğunuzda çocuğunuz bunların hiçbirini yapamaz. Gelin yılda sadece 118 liraya "Ailem Ziraat Güvencesinde" sigortası yaptırın, kazaen vefatınız halinde çocuğunuz güvencesiz kalmasın. Ziraat sigorta. Güvenceniz için daha fazlası." mesajı verilmektedir.(Klip- Ziraat Sigorta-Çocuk İstismarı)

Çocukların saflığı ve masumiyeti ebeveynler için önemli bir ikna aracı, zafiyet noktasıdır. Söz konusu reklam filminde de ebeveynlere yönelik olarak satılan sigortanın satın alınmaması halinde çocuklarının onların işlerini yapamayacakları, çeşitli sıkıntılar çekecekleri mesajı verilmekte olup, filmde yoğun bir şekilde mutsuz çocuk imajı kullanılmaktadır. Bu şekilde reklamın tamamında mutsuz çocuk görüntüsüne yer verilmek suretiyle çocuğun saflığından ve yetişkinlerin çocuklara yönelik hassasiyetlerinden faydalanılarak hedef tüketici kitlesi üzerinde duygusal baskı oluşturulmaktadır. Söz konusu reklamda çocukların ailelerine bir şey olması durumunda mutsuz olacakları ileri sürülerek anılan reklam konusu ürünün satın alınması çocuk saflığı istismar edilerek doğrudan teşvik edilmektedir. Reklam filminde ürünün daha iyi pazarlanması ve satışı amacıyla çocuğun ön plana çıkarılarak ticari kaygılara alet edildiği düşünülmektedir. Tüm bunlar bir arada değerlendirildiğinde reklam filminde çocukların bir pazarlama aracı olarak görülüp, istismar edildiği düşünülmektedir.

Sonuç olarak TRT 1 medya hizmet sağlayıcı kuruluşun, söz konusu reklam filminin yayını ile yukarıda yer alan gerekçelerle, 6112 sayılı Yasa'nın 9 uncu maddesinin (ç) bendinde yer alan "Çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar vermemek, deneyimsizliklerini veya saflıklarını istismar ederek, çocukları bir ürün veya hizmeti satın almaya veya kiralamaya doğrudan yönlendirmemek;..." hükmünü ihlal ettiği değerlendirilmektedir.”

Şeklinde değerlendirmelere yer verilmiş olduğu,

Yayın kuruluşunun 6112 sayılı Kanun’un 9 uncu maddesinin altıncı fıkrasının (ç) bendi hükmünü ihlal ettiği kanaatinin Daire Başkanlığınca belirtildiği, anlaşılmaktadır.

Gerekçe :Konunun; İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı’nınyazısı, eki belgeler ve ilgili mevzuat kapsamında Üst Kurulumuzca değerlendirilmesi neticesinde;

Her ne kadar Daire Başkanlığınca söz konusu reklamın 6112 Sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin altıncı fıkrasının (ç) bendindeki; “Çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar vermemek, deneyimsizliklerini veya saflıklarını istismar ederek, çocukları bir ürün veya hizmeti satın almaya veya kiralamaya doğrudan yönlendirmemek; çocukları reklamı yapılmakta olan ürün veya hizmetleri satın almak için ebeveynlerini veya başkalarını ikna etmeye doğrudan teşvik etmemek; çocukların ebeveynlerine, öğretmenlerine veya diğer kişilere duyduğu güveni istismar etmemek veya sebepsiz olarak çocukları tehlikeli durumlarda göstermemek,” hükmünü ihlal ettiği kanaati belirtilmiş ise de;

Söz konusu yayına ait deşifre ve video kayıtlarının tetkiki sonucunda;

Anılan yayın bir sigorta çeşidinin reklamına ilişkindir. Reklam filmlerinde de, her alanda olduğu gibi çocukların oynatıldığı bilinmektedir. Kaldı ki çocuk yaştaki (18 yaşın altında) kişilerin programlarda yer almadıkları bir yayın dünyası düşünülemez. Çocuklar da hayatın gerçeği olup, belli disiplinler dâhilinde radyo, televizyon, sinema, tiyatro gibi faaliyetlerde yer almalıdırlar.

Her reklam filminde, o reklama konu mal ve hizmetlerin tanıtım ve satışını arttırabilecek bir kurgulamanın olması olağandır ve bu ve benzeri her türlü kurgulamanın da belli bir mantığı ve gerekçesi vardır. Anılan reklam filmi de bu çerçevede değerlendirilmelidir.

Rapora konu reklam filminin neticede tamamen kurgusal nitelikte olduğu, ilginç slogan ve yöntemlerle mezkur ürün tanıtımının daha cazip olmasının amaçlandığı, dizilerde ve/veya reklam filmlerinde çocuk oyuncuların sürekli olumlu davranışlarla kurgulanması şeklinde ne bir uygulama ve ne de kuralın söz konusu olmadığı, filmlerdeki oyuncuların model olma niteliklerinin, eleştirel olarak değerlendirilmesi gerektiği, çocukların filmlerde kullanılmasının onların saflığından yararlanılması şeklinde değerlendirilemeyeceği, aksi takdirde, çocukların yer almadığı bir yayın dünyasının istenmesinin söz konusu olacağı ki, böyle bir durumun da neredeyse imkânsız olduğu ayrıca, anılan reklam filminin hedef kitlesinin çocuk izleyiciler olmaması, dolayısı ile pazarlaması yapılan hizmetin çocukların doğrudan satın alacağı yahut kiralayacağı hizmet niteliğinin de bulunmaması,

Hususları göz önüne alındığında, söz konusu reklam içeriğinin çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimine zarar verebilecek boyutta olmadığı değerlendirilmekle, anılan yayında 6112 sayılı Kanun’un önerilen 9/6-ç maddesi hükmünü ihlal eder bir hususun bulunmadığı kanaatine varılmıştır.

Karar : Yapılan görüşmeler sonucunda, ayrıntıları ve gerekçeleri yukarıda izah olunduğu üzere; TRT 1 logosuyla yayın yapan TÜRKİYE RADYO VE TELEVİZYON KURUMU unvanlı kuruluş hakkında; bahse konu yayını nedeniyle, 6112 sayılı Kanun kapsamında herhangi bir İDARİ YAPTIRIM UYGULANMASINA YER OLMADIĞINA, Üst Kurul Üyeleri Süleyman DEMİRKAN ve Esat ÇIPLAK’ın karşı oyları ve oy çokluğu ile karar verildi.