İnceleme ve Değerlendirme : İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının 11.12.2015 tarihli ve 1881 sayılı yazısı ve eklerinin incelenmesi sonucunda;

Bahse konu yayına ilişkin Uzman Raporunda;

“EVREN TV logolu medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yayınları incelenmiş ve söz konusu kuruluşun bitkisel ürünlerin tanıtım ve satışına yönelik ticari iletişim yayınlarına yer verdiği tespit edilmiştir.

EVREN TV logolu kuruluşun 26.11.2015 tarihinde saat 11:31:12'de "Safranlı Himalaya Şekeri" adlı bir ürünün tanıtımının yapıldığı görülmüştür. Ürüne ilişkin ticari iletişim yayınında ekranda "Fırsat Ürünü Kısa bir süre için 39.90 TL Ağız, Mide ve Bağırsak sıkıntılarına etkili ürün Hemen Arayın 0212 925 26 17" şeklinde yazıların ve aşağıdaki ifadelerin yer aldığı görülmüştür.

Söz konusu bitkisel ürünün tanıtımı Prof. Dr. İbrahim SARAÇOĞLU'na katıldığı bir televizyon programında bir izleyici tarafından sorulan "Hocam dört sene önce sigarayı bıraktım, dört senedir kullanmıyoruz fakat ağzımda aftlar (ağız yaraları) oluşuyor sürekli. Bir gün olmuyorsa devamında üç dört tane birden oluyor. Şu an mesela üç tane aftım var çare bulamadım." şeklindeki bir soru ile başlamaktadır. İbrahim SARAÇOĞLU'nun açıklamasından önce alt ses tarafından "Ağız ve diş eti yaralarından şikayetçi olanlar, öksürük nöbeti tutanlar, gazı ve şişkinliği olanlar lütfen dikkat işte size muhteşem doğal çözüm Safranlı Himalaya Şekeri, uzmanlar açıklıyor." şeklinde ifadelerle İbrahim SARAÇOĞLU'nun satılan ürünle alakalı konuştuğu izlenimi verilmeye çalışılmaktadır. İbrahim SARAÇOĞLU konuşmasının devamında izleyicinin sorusuna cevaben "Şimdi afta karşı ne yapacak bakın. Evet bunu tüketecek, hayatta bir daha evel Allah ağzında o çıkmaz bu kadar güçlü bir nimet insanlar bak insanlar bunları arayacak Zahide Hanım ve bulamayacaklar." şeklinde açıklamalarda bulunmaktadır. Yine aynı ürünle ilgili alt ses tarafından yapılan tanıtımlarda "Safranlı Himalaya Şekeri ile ağız yaraları ve ağız kokusuna, mide, bağırsak sıkıntısına dur diyeceksiniz. Sıkı durun Safranlı Himalaya Şekeri tanıtım amaçlı sadece 39.90 liraya sahip olun. Hemen arayın bu fırsatı kaçırmayın. Ağız yaralarınızdan hemen kurtulun. Bu ürün kimyasal değil ünlü uzman hocaların önerdiği ağız ve diş yaralarına etkili, mide ve bağırsaklarınızı rahatlatan binlerce dönüm safran bitkisinin çiçeklerinin özünden elde edilmiş bir formüldür." gibi ifadelere rastlanmaktadır. Ekran sağ tarafında "Prof. Dr. İbrahim SARAÇOĞLU tavsiye ediyor. Gaz gidericidir, sindirimi kolaylaştırır, bağışıklık sistemini kuvvetlendirir." şeklindeki yazı ile birlikte ekranın sağ tarafına ürünün görüntüsü yerleştirilerek izleyicilerin, satılan bu ürünü güvenle satın alması teşvik edilmektedir. Bu ifadelerden anlaşılacağı üzere hastaların ilaca ihtiyaç duymadan, tedavi olabileceği iddiası ile ürünün pazarlanmaya çalışıldığı görülmüştür. (Klip: Bitkisel 1-Evren TV)

Mezkur ürünle ilgili satış bilgilerine dair "Fırsat Ürünü Kısa bir süre için 39.90 TL Ağız, Mide ve Bağırsak sıkıntılarına etkili ürün Hemen Arayın 0212 925 26 17" açıklamaları yapılmakta, telefon numarası ürünün fiyatı ve ekranda tanıtım süresince sabit olarak durmaktadır.

Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Safranlı Himalaya Şekeri adlı ürünün ticari iletişim yayınında, ürünün ağız yaraları ve ağız kokusuna, mide, bağırsak rahatsızlıklarına son vereceği vurgulanarak, sağlık beyanı, endikasyon belirtilmek suretiyle pazarlanmaya çalışıldığı görülmüştür.

Bununla birlikte yayında kamuoyunun yakından tanıdığı Prof. Dr. İbrahim SARAÇOĞLU'nun ve Dr. Ender SARAÇ'ın farklı TV programlarında safran bitkisinin faydalarına ilişkin görüşleri de derlenerek, bu görüşlerin sanki bu ürünlerinin ticari alışverişinin bir parçası olarak, satışı yapılan bu ürünün tüketimine yönelik söylendiği ve İbrahim SARAÇOĞLU'nun insanları bu ürünü tüketmeye doğrudan teşvik ettiği algısı oluşturulduğu, dolayısıyla bu pazarlama usulünün izleyiciyi yanıltıcı nitelikte olduğu düşünülmektedir.

Sağlık Bakanlığı'nın görev ve yetkilerinin belirlendiği 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 27'nci maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendi, "Sağlık beyanı ile satışa sunulacak ürünlerin sağlık beyanlarını inceleyerek bu beyanlara izin vermek, izinsiz veya gerçeğe aykırı sağlık beyanı ile yapılan satışları denetlemek, gerektiğinde durdurma, toplama, toplatma ve imha iş ve işlemlerini yapmak veya yaptırmak, izin ve sağlık beyanları yönünden bunların her türlü reklam ve tanıtımlarını denetlemek ve aykırı olanları durdurmak, piyasaya arz edilen ilaç, tıbbi cihaz ve ürünlerin reklam ve tanıtımının usul ve esaslarını belirlemek ve uygulamasını denetlemek" şeklindedir.

Bu kapsamda, Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'ndan gelen ilgi b yazısında, "İnsan sağlığına doğrudan veya dolaylı olarak faydalı olduğunu, yahut hastalıklara veya belirtilerine karşı etkili olduğunu, koruduğunu, tedavi ettiğini belirten, ileri süren veya ima eden tüm ifadelerin, Sağlık Bakanlığınca sağlık beyanı olarak kabul edildiği" belirtilmekte ve "Endikasyon belirtilen ürünler için Bakanlıkça ruhsat düzenlenmesi gerekliliği" hatırlatılarak "Ruhsatlı ürünlerin de münhasıran eczane ve ecza ticarethanelerinde satılması zorunluluğuna" dikkat çekilmektedir. Ayrıca, mevzuat gereğince televizyon ve radyo aracılığı ile sağlık beyanı belirtilerek ürün satış ve pazarlanmasının uygun olmadığı ifade edilmiştir.

Sağlık Bakanlığı İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'nun ilgi yazısında; bazı TV ve radyo kanallarının reklam veya programlarında gıda takviyelerinin, muhtelif hastalıklara iyi geldiği şeklindeki sağlık beyanlarıyla tanıtımı ve satışının yapıldığı, yayınlarda sürekli olarak hastaların bitkisel tedavileri kullanmaya teşvik edildiği, hastaların tıbbi tedaviden uzaklaştırıldığı ve yüksek maliyetli ürünleri kullanmak zorunda bırakıldığı belirtilmiştir. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ilgi yazısında; tanıtımlarda ürünleri kullandığını ve faydalı olduğunu beyan eden kişilerin seçilmekte olduğunu, güya toplumu bilgilendirmek amacıyla uzmanlıkları akademik olarak kanıtlanmamış olan şahısların görüşlerine yer verildiğini ve bu programlarda Doktor unvanlı Mustafa Eraslan ve Ömer Coşkun gibi sağlık meslek mensuplarının da doğrudan veya dolaylı olarak rol aldığının yakından müşahede edildiğini ifade etmiştir.

Sağlık Bakanlığının ilgi yazısından hareketle, tedavide etkinliği ve emniyeti kanıtlanmamış olan ürünlerin sağlık beyanıyla tanıtım ve satışının yapılmasının tıbbi tedavi yöntemlerine duydukları güvenin sarsılmasına neden olabileceği, toplum sağlığını olumsuz yönde etkileyebileceği dolayısıyla izleyiciyi yanıltıcı, istismar edici ve izleyicilerin sağlığına ve çıkarlarına zarar verici nitelikte olduğu kanaatine varılmıştır.

Sonuç olarak; EVREN TV logosu ile yayın yapan Evren Görsel Medya Sanayi ve Ticaret A.Ş. unvanlı medya hizmet sağlayıcı yayın kuruluşunun söz konusu ticari iletişim yayınında, bitkisel içerikli ürünlerin tanıtımı yapılırken sergilenen içerik nedeniyle;

a) Yayın kuruluşunun Yayın Hizmeti Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik'in 9/A maddesinin birinci fıkrasının d) bendinde yer alan"Herhangi bir ürünün sağlık beyanı ile ilaç gibi algılanmasına sebebiyet verecek ifadeler kullanılamaz. Gıda takviyesi niteliğindeki ürünlere ilişkin her çeşit memnuniyet ve teşekkür yazısı ya da kişilerin başından geçen ürün tecrübesini anlatan ifade ve görsel sunumlar kullanılamaz. Ürünün kullanılmaması halinde sağlığın olumsuz etkileneceği beyanlarına yer verilemez."ilkesini, dolayısıyla 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanunun 9 uncu maddesinin altıncı fıkrasının (c) bendinde yer alan "Yanıltıcı olmamak ve tüketicinin çıkarlarına zarar vermemek"hükmünü ihlal ettiği,

b) 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanununun 19 uncu maddesinde birinci fıkrasında yer alan "...Müstahzar olmamakla beraber hastalıkları teşhis ve tedavi ettiği beyanı ile herhangi bir ürünün satışını, pazarlamasını veya reklamını yapanlar bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır ..." hükmünü ihlal ettiği değerlendirilmiştir.”

Şeklindeki değerlendirmelere yer verilmiş olduğu,

Yayın Kuruluşunun söz konusu yayını ile 6112 sayılı Kanunun 9/6-c bendi hükmünü ihlal ettiği kanaatinin Daire Başkanlığınca belirtildiği,

Konu hakkında karar alınmasını teminen yazının Üst Kurula havale edildiği, anlaşılmaktadır.

Gerekçe : Konunun; İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının yazısı, eki belgeler ve ilgili mevzuat kapsamında Üst Kurulumuzca değerlendirilmesi neticesinde;

İhlale konu yayında, “Safranlı Himalaya Şekeri” adlı ürün tanıtımının endikasyon belirtilerek yapıldığı ve Sağlık Bakanlığı’nın konuya ilişkin ilgili yazısı da dikkate alındığında “Endikasyon belirtilen ürünler için Sağlık Bakanlığınca ruhsat düzenlenmesinin gerekmekte olup, Bakanlıktan ruhsatlı/izinli ürünlerin de 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarla Kanununun 1. maddesinde yer alan, “Tabip reçetesi ile verilmesi meşrut olanlar ancak reçete mukabilinde ve diğerleri reçetesiz olarak, münhasıran eczanelerle ecza ticarethanelerinde satılması zorunludur.” hükmü gereğince de televizyon, radyo aracılığı ile sağlık beyanı belirtilerek ürün satışı ve pazarlamasının uygun olmadığı,

Hususları bir arada değerlendirildiğinde, anılan yayın kuruluşunun rapora konu ürün tanıtımı yayınının izleyiciyi yanıltıcı, istismar edici ve izleyicilerin çıkarlarına zarar verici nitelikte olduğu değerlendirilmiştir.

Bu itibarla, 6112 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin altıncı fıkrasının (c) bendi hükmünün ihlali nedeniyle, Kanunun 32 nci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca, anılan yayın kuruluşu hakkında “Uyarı” yaptırımının uygulanması gerektiği, kanaatine varılmıştır.

Karar : Yapılan görüşmeler sonucunda, ayrıntıları ve gerekçeleri yukarıda izah olunduğu üzere; EVREN TV logosuyla yayın yapan EVREN GÖRSEL MEDYA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. unvanlı kuruluş hakkında;

1-6112 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin altıncı fıkrasının (c) bendindeki; "Yanıltıcı olmamak ve tüketicinin çıkarlarına zarar vermemek.” hükmünün ihlali nedeniyle, aynı Kanunun 32 nci maddesinin ikinci fıkrasına göre “UYARI” YAPTIRIMININ UYGULANMASINA, 6112 sayılı Kanunun 32 inci maddesinin dokuzuncu fıkrası uyarınca tebliğden itibaren en geç onbeş gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava açılabileceğinin, aynı yayın ilkesinin tekraren ihlali halinde, Kanunun 32 nci maddesinin İkinci fıkrasında yer alan; “Uyarının ilgili kuruluşa tebliğinden sonra ihlalin tekrarı halinde medya hizmet sağlayıcıya ihlalin ağırlığı ve yayının ortamı ve alanı göz önünde bulundurularak, ihlalin tespit edildiği aydan bir önceki aydaki brüt ticari iletişim gelirinin yüzde birinden üçüne kadar idari para cezası verilir.” hükmü uyarınca idari para cezası yaptırımı uygulanacağının yapılacak tebligatta bildirilmesine,

2- 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanununun 2/1/2014-6514/32 md. ile değişik 19 uncu maddesinin birinci fıkrasındaki; "...Müstahzar olmamakla beraber hastalıkları teşhis ve tedavi ettiği beyanı ile herhangi bir ürünün satışını, pazarlamasını veya reklamını yapanlar bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca bunların tanıtım veya satışlarının internet veya başkaca herhangi bir elektronik ortam üzerinden yapılması hâlinde 18 inci maddenin üçüncü fıkrası uygulanır." hükmüne göre ilgililer hakkında işlem yapılması talebiyle dosyanın Sağlık Bakanlığı'na gönderilmesine,

Oy birliği ile karar verildi.