Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun öncülük ettiği “Radyo ve Televizyonlarda Doğru, Güzel ve Anlaşılır Türkçe Kullanımının Yaygınlaştırılması Projesi”ne 20 Ekim 2017 tarihinde Ankara’da RTÜK, TDK, TRT ve MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünce ortaklaşa imzalanan protokolle başlanmıştır. Projenin başlıca hedefleri şunlardır: “Radyo ve televizyon yayınlarında doğru Türkçe kullanılmasını sağlayarak toplumda dil ve düşünce birliğinin kurulmasına yardımcı olmak, Türkçenin gelişmesi ve zenginleşmesi için radyo ve televizyonların katkılarını sağlamak, halkı doğrudan etkileyen iletişim organlarının Türk dilini doğru kullanmadaki seviyelerini yükseltmek, toplumun büyük bir kesimine hitap eden radyo ve televizyon sunucularının, muhabirlerinin ve spikerlerinin Türk dilini doğru kullanmalarını sağlamak, radyo ve televizyonlarda yanlış ve kuralsız kullanımların zamanla birtakım galat söyleyişler hâline gelip dile yerleşmesini önlemek.”

“Radyo ve Televizyonlarda Doğru, Güzel ve Anlaşılır Türkçe Kullanımının Yaygınlaştırılması Projesi” dört aşama olarak planlanmıştır. İlk olarak “Diksiyon, Spikerlik ve Sunuculuk Kursu” verilecek, daha sonra “Yayınlarda Türkçenin Kullanımı Yayın Tarama Çalışması” yürütülecek, yapılan tarama çalışmasından elde edilen veriler ışığında “Radyo ve Televizyon Yayınlarında Güzel Türkçe Kullanım Çalıştayı” düzenlenecektir. Projenin son aşaması ise “Güzel Türkçe Kullanımı İçin Rehber İlkeler” hazırlanmasıdır.

Diksiyon, Spikerlik ve Sunuculuk Kursları Proje kapsamında kurs programı, 44 saat diksiyon, 36 saat spikerlik-sunuculuk dersleri olmak üzere 80 saat olacak şekilde planlanmıştır. Yerel ve bölgesel yayın kuruluşlarının çalışanlarına yönelik ilk kurs 16-27 Ekim 2017 tarihlerinde düzenlenmiştir. 2018 yılında ise 5-16 Mart ve 30 Nisan-11 Mayıs tarihlerinde iki dönem daha kurs verilmiştir. Kurslar RTÜK Konferans salonunda, uygulama dersleri ise Ankara Radyosu ve TRT Genel Müdürlüğü Eğitim Stüdyolarında yapılmıştır. Kursları başarıyla bitiren kursiyerler sertifika almaya hak kazanmıştır.

Söz konusu projenin ikinci aşaması olan “Yayınlarda Türkçenin Kullanımı Yayın Tarama Çalışması” kapsamında 17 radyo ve 40 televizyon kanalındaki 927 saatlik yayın TDK uzmanları tarafından incelenmiş ve dilin kullanımına dair 4.598 yanlış tespit edilmiştir. Tespit edilen hatalı kullanımlar “yazım yanlışları, söyleyiş yanlışları, vurgu ve duraklama yanlışları, anlatım bozuklukları, müstehcen, kaba ve argo sözlerin kullanımı, yabancı kelimelere özenme” şeklinde alt başlıklara ayrılmıştır. “Radyo ve Televizyonlarda Doğru, Güzel ve Anlaşılır Türkçe Kullanımının Yaygınlaştırılması Projesi”nin sonuçları analiz edilmiş, tablolar ve grafiklerden faydalanılarak rapor hâline getirilmiştir.

Projenin üçüncü aşaması olarak RTÜK ve TDK iş birliğiyle 4-7 Şubat 2019 tarihlerinde Ankara’da “Radyo ve Televizyon Yayınlarında Güzel Türkçe Kullanımı Çalıştayı” düzenlenmiştir. Çalıştaya medya hizmet sağlayıcı kuruluşların temsilcileri, Türk Dil Kurumu uzmanları, RTÜK uzmanları, akademisyenler, haber ve program sunucuları, diksiyon eğiticileri, kamu kurumları ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın kuruluşlarının ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerini kapsayan geniş bir katılım gerçekleşmiştir. Çalıştayın başlangıç tarihi olan 4 Şubat 2019’da “Yayınlarda Anlatım Bozukluğu ile Kaba, Müstehcen ve Argo Dil Kullanımı Komisyonu” sonraki gün “Radyo ve Televizyon Yayınlarında Yabancı Kelimelerin Kullanılması ve Ekranda Yazım Yanlışları Komisyonu”, üçüncü gün ise “Radyo ve Televizyon Yayınlarında Söyleyiş Bozuklukları Komisyonu” toplanmıştır. Dört gün süren toplantılar sonucunda “Çalıştay Sonuç Bildirgesi” düzenlenmiştir.

RTÜK’ün medya hizmet sağlayıcıların yayınlarda Türkçenin özenli kullanımı konusunda duyarlılığının artırılması ve proje süreçlerine etkin katılımının sağlanması amacıyla yayıncı kuruluşlara yaptığı çağrı ile “Radyo ve Televizyon Yayınlarında Güzel Türkçe Kullanımı için Rehber İlkeler” çalışmasına başlanmıştır. Yapılan çağrıya yayıncı kuruluşlar komisyonda yer alacak görevli kişileri belirlemek suretiyle cevap vermiş, RTÜK, TDK ve on beş medya hizmet sağlayıcı temsilcisi ile 9 Ocak 2019 tarihinde Ankara’da bir toplantı yapılmıştır.

Medya hizmet sağlayıcıların temsilcileri ile yapılan toplantılar, TDK’nin yayın tarama faaliyetleri de dikkate alınarak, tüm tarafların kabulü ile söz konusu projenin son aşaması olan “Radyo ve Televizyon Yayınlarında Güzel Türkçe Kullanımı için Rehber İlkeler” hazırlanmıştır. Yapılan çalışmada bireylerin dili doğru ve güzel kullanmalarında radyo ve televizyon yayınlarının önemli bir rol üstlendiği ifade edilmiş, bu nedenle yayın hizmetlerinde Türkçenin özellikleri ve kuralları bozulmadan, doğru, güzel ve anlaşılır şekilde kullanılmasını sağlamanın, dilin düzeysiz, kaba ve argo kullanımını önlemenin medya hizmet sağlayıcıların sorumluluğunda olduğu vurgulanmıştır. “Radyo ve Televizyon Yayınlarında Güzel Türkçe Kullanımı için Rehber İlkeleri” ni oluşturan yedi madde şunlardır:

1.      Mümkün olduğunca yabancı kelime kullanımından kaçınılmasını, yabancı kavram ve terimlerin varsa Türkçe karşılıklarının tercih edilmesi

2.      Haberlerde ve diğer programlarda Türkçenin zengin söz varlığının ve deyimlerinin etkin olarak kullanılması konusunda gerekli hassasiyetin gösterilmesi

3.      Topluma Türkçenin zenginliğinin anlatıldığı ya da yaygın dil yanlışlarının ve doğru kullanımların gösterildiği programlar, TV spotları yayımlanması

4.      Tüm program türlerinde ve özellikle spor, kuşak, çocuk, magazin programları ile film ve dizilerde; müstehcen, kaba ve argo sözlerin ve cinsiyetçi ifadelerin kullanılmasının önlenmesi

5.      Alt yazılarda ve kısaltmalarda imlâ kurallarına özen gösterilmesi

6.      Kuruluş ve program adlarında Türkçe harf ve kelimelerin öncelikle tercih edilmesini, yabancı harf ve isimlerden kaçınılması

7.      Yayınlarda özenli dil kullanımının sürekliliğinin sağlanması ve ayrıca RTÜK ile TDK tarafından yürütülecek takip çalışmalarına iştirak edilmesi için kurum içi denetim mekanizmalarının oluşturulması ya da sorumluların belirlenmesi”

20 Ekim 2017 tarihinde başlatılan “Radyo ve Televizyonlarda Doğru, Güzel ve Anlaşılır Türkçe Kullanımının Yaygınlaştırılması Projesi”,  projenin son aşaması olan rehber ilkelerin hazırlanmasıyla başarılı bir şekilde tamamlanmıştır.